เมนู

‘‘เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, มหารุกฺโขฯ อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺย กุทฺทาลปิฏกํ อาทาย…เป.… อายติํ อนุปฺปาทธมฺโมฯ เอวเมว โข, ภิกฺขเว, สํโยชนิเยสุ ธมฺเมสุ อาทีนวานุปสฺสิโน วิหรโต นามรูปสฺส อวกฺกนฺติ น โหติฯ นามรูปนิโรธา สฬายตนนิโรโธ…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตี’’ติฯ อฏฺฐมํฯ

9. วิญฺญาณสุตฺตํ

[59] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘สํโยชนิเยสุ, ภิกฺขเว, ธมฺเมสุ อสฺสาทานุปสฺสิโน วิหรโต วิญฺญาณสฺส อวกฺกนฺติ โหติฯ วิญฺญาณปจฺจยา นามรูปํ…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติ’’ฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, มหารุกฺโขฯ ตสฺส ยานิ เจว มูลานิ …เป.… เอวเมว โข, ภิกฺขเว, สํโยชนิเยสุ ธมฺเมสุ อสฺสาทานุปสฺสิโน วิหรโต วิญฺญาณสฺส อวกฺกนฺติ โหติ…เป.…ฯ

‘‘สํโยชนิเยสุ, ภิกฺขเว, ธมฺเมสุ อาทีนวานุปสฺสิโน วิหรโต วิญฺญาณสฺส อวกฺกนฺติ น โหติฯ วิญฺญาณนิโรธา นามรูปนิโรโธ…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, มหารุกฺโขฯ อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺย กุทฺทาลปิฏกํ อาทาย…เป.… อายติํ อนุปฺปาทธมฺโมฯ เอวเมว โข, ภิกฺขเว, สํโยชนิเยสุ ธมฺเมสุ อาทีนวานุปสฺสิโน วิหรโต วิญฺญาณสฺส อวกฺกนฺติ น โหติฯ วิญฺญาณสฺส นิโรธา นามรูปนิโรโธ…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตี’’ติฯ นวมํฯ

10. นิทานสุตฺตํ

[60] เอกํ สมยํ ภควา กุรูสุ วิหรติ กมฺมาสธมฺมํ นาม กุรูนํ นิคโมฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อจฺฉริยํ, ภนฺเต, อพฺภุตํ, ภนฺเต! ยาว คมฺภีโร จายํ, ภนฺเต, ปฏิจฺจสมุปฺปาโท คมฺภีราวภาโส จ, อถ จ ปน เม อุตฺตานกุตฺตานโก วิย ขายตี’’ติฯ

‘‘มา เหวํ, อานนฺท, มา เหวํ, อานนฺท [มา เหวํ อานนฺท อวจ มา เหวํ อานนฺท อวจ (ที. นิ. 2 มหานิทานสุตฺเต)]! คมฺภีโร จายํ, อานนฺท, ปฏิจฺจสมุปฺปาโท คมฺภีราวภาโส จฯ เอตสฺส, อานนฺท, ธมฺมสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมยํ ปชา ตนฺตากุลกชาตา กุลคณฺฐิกชาตา [คุฬาคุณฺฐิกชาตา (สี.), คุฬีคุณฺฐิกชาตา (สฺยา. กํ.)] มุญฺชปพฺพชภูตา [มุญฺชพพฺพชภูตา (สี.)] อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ สํสารํ นาติวตฺตติฯ

‘‘อุปาทานิเยสุ, อานนฺท, ธมฺเมสุ อสฺสาทานุปสฺสิโน วิหรโต ตณฺหา ปวฑฺฒติฯ ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ; อุปาทานปจฺจยา ภโว; ภวปจฺจยา ชาติ; ชาติปจฺจยา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา สมฺภวนฺติฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, อานนฺท, มหารุกฺโขฯ ตสฺส ยานิ เจว มูลานิ อโธคมานิ, ยานิ จ ติริยงฺคมานิ, สพฺพานิ ตานิ อุทฺธํ โอชํ อภิหรนฺติฯ เอวญฺหิ โส, อานนฺท, มหารุกฺโข ตทาหาโร ตทุปาทาโน จิรํ ทีฆมทฺธานํ ติฏฺเฐยฺยฯ เอวเมว โข, อานนฺท, อุปาทานิเยสุ ธมฺเมสุ อสฺสาทานุปสฺสิโน วิหรโต ตณฺหา ปวฑฺฒติฯ ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ ; อุปาทานปจฺจยา ภโว…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติฯ

‘‘อุปาทานิเยสุ, อานนฺท, ธมฺเมสุ อาทีนวานุปสฺสิโน วิหรโต ตณฺหา นิรุชฺฌติฯ ตณฺหานิโรธา อุปาทานนิโรโธ; อุปาทานนิโรธา ภวนิโรโธ…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ , อานนฺท, มหารุกฺโขฯ อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺย กุทฺทาลปิฏกํ อาทายฯ โส ตํ รุกฺขํ มูเล ฉินฺเทยฺย, มูเล เฉตฺวา ปลิขเณยฺย, ปลิขณิตฺวา มูลานิ อุทฺธเรยฺย อนฺตมโส อุสีรนาฬิมตฺตานิปิฯ โส ตํ รุกฺขํ ขณฺฑาขณฺฑิกํ ฉินฺเทยฺยฯ ขณฺฑาขณฺฑิกํ ฉินฺทิตฺวา ผาเลยฺย; ผาเลตฺวา สกลิกํ สกลิกํ กเรยฺย, สกลิกํ สกลิกํ กริตฺวา วาตาตเป วิโสเสยฺย, วาตาตเป วิโสเสตฺวา อคฺคินา ฑเหยฺย, อคฺคินา ฑเหตฺวา มสิํ กเรยฺย, มสิํ กริตฺวา มหาวาเต วา โอผุเณยฺย, นทิยา วา สีฆโสตาย ปวาเหยฺยฯ

เอวญฺหิ โส, อานนฺท, มหารุกฺโข อุจฺฉินฺนมูโล อสฺส ตาลาวตฺถุกโต อนภาวงฺกโต อายติํ อนุปฺปาทธมฺโม ฯ เอวเมว โข, อานนฺท, อุปาทานิเยสุ ธมฺเมสุ อาทีนวานุปสฺสิโน วิหรโต ตณฺหา นิรุชฺฌติฯ ตณฺหานิโรธา อุปาทานนิโรโธ; อุปาทานนิโรธา ภวนิโรโธ; ภวนิโรธา ชาตินิโรโธ; ชาตินิโรธา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา นิรุชฺฌนฺติฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตี’’ติฯ ทสมํฯ

ทุกฺขวคฺโค ฉฏฺโฐฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ปริวีมํสนุปาทานํ, ทฺเว จ สํโยชนานิ จ;

มหารุกฺเขน ทฺเว วุตฺตา, ตรุเณน จ สตฺตมํ;

นามรูปญฺจ วิญฺญาณํ, นิทาเนน จ เต ทสาติฯ

7. มหาวคฺโค

1. อสฺสุตวาสุตฺตํ

[61] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม…เป.… ‘‘อสฺสุตวา, ภิกฺขเว, ปุถุชฺชโน อิมสฺมิํ จาตุมหาภูติกสฺมิํ กายสฺมิํ นิพฺพินฺเทยฺยปิ วิรชฺเชยฺยปิ วิมุจฺเจยฺยปิฯ ตํ กิสฺส เหตุ? [จาตุมฺมหาภูติกสฺมิํ (สี. สฺยา. กํ.)] ทิสฺสติ, ภิกฺขเว [ทิสฺสติ หิ ภิกฺขเว (สี. สฺยา. กํ.)], อิมสฺส จาตุมหาภูติกสฺส กายสฺส อาจโยปิ อปจโยปิ อาทานมฺปิ นิกฺเขปนมฺปิฯ ตสฺมา ตตฺราสฺสุตวา ปุถุชฺชโน นิพฺพินฺเทยฺยปิ วิรชฺเชยฺยปิ วิมุจฺเจยฺยปิ’’ฯ

‘‘ยญฺจ โข เอตํ, ภิกฺขเว, วุจฺจติ จิตฺตํ อิติปิ, มโน อิติปิ, วิญฺญาณํ อิติปิ, ตตฺราสฺสุตวา ปุถุชฺชโน นาลํ นิพฺพินฺทิตุํ นาลํ วิรชฺชิตุํ นาลํ วิมุจฺจิตุํฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ทีฆรตฺตญฺเหตํ, ภิกฺขเว, อสฺสุตวโต ปุถุชฺชนสฺส อชฺโฌสิตํ มมายิตํ ปรามฏฺฐํ – ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’ติฯ ตสฺมา ตตฺราสฺสุตวา ปุถุชฺชโน นาลํ นิพฺพินฺทิตุํ นาลํ วิรชฺชิตุํ นาลํ วิมุจฺจิตุํฯ