‘‘อวิชฺชาย ตฺเวว, ภิกฺขุ, อเสสวิราคนิโรธา ยานิสฺส ตานิ วิสูกายิกานิ วิเสวิตานิ วิปฺผนฺทิตานิ กานิจิ กานิจิฯ ‘กตมา ชาติ, กสฺส จ ปนายํ ชาติ’ อิติ วา, ‘อญฺญา ชาติ, อญฺญสฺส จ ปนายํ ชาติ’ อิติ วา, ‘ตํ ชีวํ ตํ สรีรํ’ อิติ วา, ‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรํ’ อิติ วาฯ สพฺพานิสฺส ตานิ ปหีนานิ ภวนฺติ อุจฺฉินฺนมูลานิ ตาลาวตฺถุกตานิ อนภาวงฺกตานิ อายติํ อนุปฺปาทธมฺมานิฯ

‘‘อวิชฺชาย ตฺเวว, ภิกฺขุ, อเสสวิราคนิโรธา ยานิสฺส ตานิ วิสูกายิกานิ วิเสวิตานิ วิปฺผนฺทิตานิ กานิจิ กานิจิฯ กตโม ภโว…เป.… กตมํ อุปาทานํ… กตมา ตณฺหา… กตมา เวทนา… กตโม ผสฺโส… กตมํ สฬายตนํ… กตมํ นามรูปํ… กตมํ วิญฺญาณํ…เป.…ฯ

‘‘อวิชฺชาย ตฺเวว, ภิกฺขุ, อเสสวิราคนิโรธา ยานิสฺส ตานิ วิสูกายิกานิ วิเสวิตานิ วิปฺผนฺทิตานิ กานิจิ กานิจิฯ ‘กตเม สงฺขารา, กสฺส จ ปนิเม สงฺขารา’ อิติ วา, ‘อญฺเญ สงฺขารา, อญฺญสฺส จ ปนิเม สงฺขารา’ อิติ วา, ‘ตํ ชีวํ ตํ สรีรํ’ อิติ วา, ‘อญฺญํ ชีวํ, อญฺญํ สรีรํ’ อิติ วาฯ สพฺพานิสฺส ตานิ ปหีนานิ ภวนฺติ อุจฺฉินฺนมูลานิ ตาลาวตฺถุกตานิ อนภาวงฺกตานิ อายติํ อนุปฺปาทธมฺมานี’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. ทุติยอวิชฺชาปจฺจยสุตฺตํ

[36] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘อวิชฺชาปจฺจยา, ภิกฺขเว, สงฺขารา; สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณํ…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติฯ

‘‘‘กตมํ ชรามรณํ, กสฺส จ ปนิทํ ชรามรณ’นฺติ อิติ วา, ภิกฺขเว , โย วเทยฺย, ‘อญฺญํ ชรามรณํ, อญฺญสฺส จ ปนิทํ ชรามรณ’นฺติ อิติ วา, ภิกฺขเว, โย วเทยฺย, อุภยเมตํ เอกตฺถํ พฺยญฺชนเมว นานํฯ ‘ตํ ชีวํ ตํ สรีรํ’ อิติ วา, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิยา สติ พฺรหฺมจริยวาโส น โหติฯ ‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรํ’ อิติ วา, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิยา สติ พฺรหฺมจริยวาโส น โหติฯ เอเต เต, ภิกฺขเว, อุโภ อนฺเต อนุปคมฺม มชฺเฌน ตถาคโต ธมฺมํ เทเสติ – ‘ชาติปจฺจยา ชรามรณ’’’นฺติฯ

‘‘กตมา ชาติ…เป.… กตโม ภโว… กตมํ อุปาทานํ… กตมา ตณฺหา… กตมา เวทนา… กตโม ผสฺโส… กตมํ สฬายตนํ… กตมํ นามรูปํ… กตมํ วิญฺญาณํ… กตเม สงฺขารา, กสฺส จ ปนิเม สงฺขาราติ อิติ วา, ภิกฺขเว, โย วเทยฺย, ‘อญฺเญ สงฺขารา อญฺญสฺส จ ปนิเม สงฺขารา’ติ อิติ วา, ภิกฺขเว, โย วเทยฺย, อุภยเมตํ เอกตฺถํ พฺยญฺชนเมว นานํฯ ‘ตํ ชีวํ ตํ สรีรํ’ อิติ วา, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิยา สติ พฺรหฺมจริยวาโส น โหติฯ ‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรํ’ อิติ วา, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิยา สติ พฺรหฺมจริยวาโส น โหติฯ เอเต เต, ภิกฺขเว, อุโภ อนฺเต อนุปคมฺม มชฺเฌน ตถาคโต ธมฺมํ เทเสติ – ‘อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา’’’ติฯ

‘‘อวิชฺชาย ตฺเวว, ภิกฺขเว, อเสสวิราคนิโรธา ยานิสฺส ตานิ วิสูกายิกานิ วิเสวิตานิ วิปฺผนฺทิตานิ กานิจิ กานิจิฯ ‘กตมํ ชรามรณํ, กสฺส จ ปนิทํ ชรามรณํ’ อิติ วา, ‘อญฺญํ ชรามรณํ, อญฺญสฺส จ ปนิทํ ชรามรณํ’ อิติ วา, ‘ตํ ชีวํ ตํ สรีรํ’ อิติ วา, ‘อญฺญํ ชีวํ, อญฺญํ สรีรํ’ อิติ วาฯ สพฺพานิสฺส ตานิ ปหีนานิ ภวนฺติ อุจฺฉินฺนมูลานิ ตาลาวตฺถุกตานิ อนภาวงฺกตานิ อายติํ อนุปฺปาทธมฺมานิฯ

‘‘อวิชฺชาย ตฺเวว, ภิกฺขเว, อเสสวิราคนิโรธา ยานิสฺส ตานิ วิสูกายิกานิ วิเสวิตานิ วิปฺผนฺทิตานิ กานิจิ กานิจิฯ กตมา ชาติ…เป.… กตโม ภโว… กตมํ อุปาทานํ… กตมา ตณฺหา… กตมา เวทนา… กตโม ผสฺโส… กตมํ สฬายตนํ… กตมํ นามรูปํ… กตมํ วิญฺญาณํ… ‘กตเม สงฺขารา, กสฺส จ ปนิเม สงฺขารา’ อิติ วา, ‘อญฺเญ สงฺขารา, อญฺญสฺส จ ปนิเม สงฺขารา’ อิติ วา; ‘ตํ ชีวํ ตํ สรีรํ’ อิติ วา, ‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรํ’ อิติ วาฯ สพฺพานิสฺส ตานิ ปหีนานิ ภวนฺติ อุจฺฉินฺนมูลานิ ตาลาวตฺถุกตานิ อนภาวงฺกตานิ อายติํ อนุปฺปาทธมฺมานี’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. นตุมฺหสุตฺตํ

[37] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘นายํ, ภิกฺขเว, กาโย ตุมฺหากํ นปิ อญฺเญสํฯ ปุราณมิทํ , ภิกฺขเว, กมฺมํ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ เวทนิยํ ทฏฺฐพฺพํ’’ฯ