‘‘กตมานิ , ภิกฺขเว, สตฺตสตฺตริ ญาณวตฺถูนิ? ชาติปจฺจยา ชรามรณนฺติ ญาณํ ; อสติ ชาติยา นตฺถิ ชรามรณนฺติ ญาณํ; อตีตมฺปิ อทฺธานํ ชาติปจฺจยา ชรามรณนฺติ ญาณํ, อสติ ชาติยา นตฺถิ ชรามรณนฺติ ญาณํ; อนาคตมฺปิ อทฺธานํ ชาติปจฺจยา ชรามรณนฺติ ญาณํ, อสติ ชาติยา นตฺถิ ชรามรณนฺติ ญาณํ; ยมฺปิสฺส ตํ ธมฺมฏฺฐิติญาณํ ตมฺปิ ขยธมฺมํ วยธมฺมํ วิราคธมฺมํ นิโรธธมฺมนฺติ ญาณํฯ

‘‘ภวปจฺจยา ชาตีติ ญาณํ…เป.… อุปาทานปจฺจยา ภโวติ ญาณํ… ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานนฺติ ญาณํ… เวทนาปจฺจยา ตณฺหาติ ญาณํ… ผสฺสปจฺจยา เวทนาติ ญาณํ… สฬายตนปจฺจยา ผสฺโสติ ญาณํ… นามรูปปจฺจยา สฬายตนนฺติ ญาณํ… วิญฺญาณปจฺจยา นามรูปนฺติ ญาณํ… สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณนฺติ ญาณํ; อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาราติ ญาณํ, อสติ อวิชฺชาย นตฺถิ สงฺขาราติ ญาณํ; อตีตมฺปิ อทฺธานํ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาราติ ญาณํ, อสติ อวิชฺชาย นตฺถิ สงฺขาราติ ญาณํ; อนาคตมฺปิ อทฺธานํ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาราติ ญาณํ, อสติ อวิชฺชาย นตฺถิ สงฺขาราติ ญาณํ; ยมฺปิสฺส ตํ ธมฺมฏฺฐิติญาณํ ตมฺปิ ขยธมฺมํ วยธมฺมํ วิราคธมฺมํ นิโรธธมฺมนฺติ ญาณํฯ อิมานิ วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, สตฺตสตฺตริ ญาณวตฺถูนี’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. อวิชฺชาปจฺจยสุตฺตํ

[35] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘อวิชฺชาปจฺจยา, ภิกฺขเว, สงฺขารา; สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณํ…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหตี’’ติฯ เอวํ วุตฺเต, อญฺญตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘‘กตมํ นุ โข, ภนฺเต, ชรามรณํ, กสฺส จ ปนิทํ ชรามรณ’นฺติ? ‘โน กลฺโล ปญฺโห’ติ ภควา อโวจ, ‘กตมํ ชรามรณํ , กสฺส จ ปนิทํ ชรามรณ’นฺติ อิติ วา, ภิกฺขุ, โย วเทยฺย, ‘อญฺญํ ชรามรณํ อญฺญสฺส จ ปนิทํ ชรามรณ’นฺติ, อิติ วา, ภิกฺขุ, โย วเทยฺย, อุภยเมตํ เอกตฺถํ พฺยญฺชนเมว นานํฯ ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ วา, ภิกฺขุ, ทิฏฺฐิยา สติ พฺรหฺมจริยวาโส น โหติฯ อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติ วา, ภิกฺขุ , ทิฏฺฐิยา สติ พฺรหฺมจริยวาโส น โหติฯ เอเต เต, ภิกฺขุ, อุโภ อนฺเต อนุปคมฺม มชฺเฌน ตถาคโต ธมฺมํ เทเสติ – ‘ชาติปจฺจยา ชรามรณ’’’นฺติฯ