9. สมณพฺราหฺมณสุตฺตํ

[29] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘ตตฺร โข…เป.… เย หิ เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา ชรามรณํ น ปริชานนฺติ, ชรามรณสมุทยํ น ปริชานนฺติ, ชรามรณนิโรธํ น ปริชานนฺติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ น ปริชานนฺติ, ชาติํ น ปริชานนฺติ…เป.… ภวํ… อุปาทานํ… ตณฺหํ… เวทนํ… ผสฺสํ… สฬายตนํ… นามรูปํ… วิญฺญาณํ… สงฺขาเร… สงฺขารสมุทยํ… สงฺขารนิโรธํ… สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ น ปริชานนฺติฯ น เมเต, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ วา สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ วา พฺราหฺมณสมฺมตาฯ น จ ปเนเต อายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถํ วา พฺรหฺมญฺญตฺถํ วา ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ’’ฯ

‘‘เย จ โข เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา ชรามรณํ ปริชานนฺติ, ชรามรณสมุทยํ ปริชานนฺติ, ชรามรณนิโรธํ ปริชานนฺติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปริชานนฺติ, ชาติํ ปริชานนฺติ…เป.… ภวํ… อุปาทานํ… ตณฺหํ… เวทนํ… ผสฺสํ… สฬายตนํ… นามรูปํ… วิญฺญาณํ… สงฺขาเร ปริชานนฺติ , สงฺขารสมุทยํ ปริชานนฺติ, สงฺขารนิโรธํ ปริชานนฺติ, สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปริชานนฺติฯ เต โข เม, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ เจว สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ จ พฺราหฺมณสมฺมตาฯ เต จ ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถญฺจ พฺรหฺมญฺญตฺถญฺจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตี’’ติฯ นวมํฯ

10. ทุติยสมณพฺราหฺมณสุตฺตํ

[30] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘ตตฺร โข…เป.… เย หิ เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา ชรามรณํ นปฺปชานนฺติ, ชรามรณสมุทยํ นปฺปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธํ นปฺปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ เต วต ชรามรณํ สมติกฺกมฺม ฐสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ ชาติํ นปฺปชานนฺติ…เป.… ภวํ… อุปาทานํ… ตณฺหํ… เวทนํ… ผสฺสํ… สฬายตนํ… นามรูปํ… วิญฺญาณํ… สงฺขาเร นปฺปชานนฺติ, สงฺขารสมุทยํ นปฺปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธํ นปฺปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ เต วต สงฺขาเร สมติกฺกมฺม ฐสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ’’ฯ

‘‘เย จ โข เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา ชรามรณํ ปชานนฺติ, ชรามรณสมุทยํ ปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธํ ปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานนฺติ เต วต ชรามรณํ สมติกฺกมฺม ฐสฺสนฺตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติฯ ชาติํ ปชานนฺติ…เป.… ภวํ… อุปาทานํ… ตณฺหํ… เวทนํ… ผสฺสํ… สฬายตนํ… นามรูปํ… วิญฺญาณํ… สงฺขาเร ปชานนฺติ, สงฺขารสมุทยํ ปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธํ ปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานนฺติฯ เต วต สงฺขาเร สมติกฺกมฺม ฐสฺสนฺตีติ ฐานเมตํ วิชฺชตี’’ติฯ ทสมํฯ

ทสพลวคฺโค ตติโยฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ทฺเว ทสพลา อุปนิสา จ, อญฺญติตฺถิยภูมิโช;

อุปวาโณ ปจฺจโย ภิกฺขุ, ทฺเว จ สมณพฺราหฺมณาติฯ

4. กฬารขตฺติยวคฺโค

1. ภูตสุตฺตํ

[31] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติฯ ตตฺร โข ภควา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อามนฺเตสิ – ‘‘วุตฺตมิทํ, สาริปุตฺต, ปารายเน [ปารายเณ (สี.)] อชิตปญฺเห –

‘‘เย จ สงฺขาตธมฺมาเส, เย จ เสกฺขา ปุถู อิธ;

เตสํ เม นิปโก อิริยํ, ปุฏฺโฐ ปพฺรูหิ มาริสา’’ติฯ

‘‘อิมสฺส นุ โข, สาริปุตฺต, สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส กถํ วิตฺถาเรน อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ’’ติ? เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโต ตุณฺหี อโหสิฯ ทุติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อามนฺเตสิ…เป.… ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ตุณฺหี อโหสิฯ ตติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อามนฺเตสิ – ‘‘วุตฺตมิทํ, สาริปุตฺต, ปารายเน อชิตปญฺเห –

‘‘เย จ สงฺขาตธมฺมาเส, เย จ เสกฺขา ปุถู อิธ;

เตสํ เม นิปโก อิริยํ, ปุฏฺโฐ ปพฺรูหิ มาริสา’’ติฯ

‘‘อิมสฺส นุ โข, สาริปุตฺต, สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส กถํ วิตฺถาเรน อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ’’ติ? ตติยมฺปิ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ตุณฺหี อโหสิฯ

‘‘ภูตมิทนฺติ, สาริปุตฺต, ปสฺสสี’’ติ? ภูตมิทนฺติ, ภนฺเต, ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสติฯ ภูตมิทนฺติ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ทิสฺวา ภูตสฺส นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติฯ ตทาหารสมฺภวนฺติ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสติฯ