‘‘โย หิ โกจิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอวํจิตฺโต ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ – ‘อโห วต เม ธมฺมํ สุเณยฺยุํ, สุตฺวา จ ปน ธมฺมํ ปสีเทยฺยุํ, ปสนฺนา จ เม ปสนฺนาการํ กเรยฺยุ’นฺติ; เอวรูปสฺส โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อปริสุทฺธา ธมฺมเทสนา โหติฯ

‘‘โย จ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอวํจิตฺโต ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ – ‘สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺฐิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ [วิญฺญูหิ (?)]ฯ อโห, วต เม ธมฺมํ สุเณยฺยุํ, สุตฺวา จ ปน ธมฺมํ อาชาเนยฺยุํ, อาชานิตฺวา จ ปน ตถตฺตาย ปฏิปชฺเชยฺยุ’นฺติฯ อิติ ธมฺมสุธมฺมตํ ปฏิจฺจ ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ, การุญฺญํ ปฏิจฺจ อนุทฺทยํ [อนุทยํ (พหูสุ) ทฺวิตฺตการณํ ปน คเวสิตพฺพํ] ปฏิจฺจ อนุกมฺปํ อุปาทาย ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติฯ เอวรูปสฺส โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปริสุทฺธา ธมฺมเทสนา โหติฯ

‘‘กสฺสโป, ภิกฺขเว, เอวํจิตฺโต ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ – ‘สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺฐิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติฯ อโห, วต เม ธมฺมํ สุเณยฺยุํ, สุตฺวา จ ปน ธมฺมํ อาชาเนยฺยุํ, อาชานิตฺวา จ ปน ตถตฺตาย ปฏิปชฺเชยฺยุ’นฺติฯ อิติ ธมฺมสุธมฺมตํ ปฏิจฺจ ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ, การุญฺญํ ปฏิจฺจ อนุทฺทยํ ปฏิจฺจ อนุกมฺปํ อุปาทาย ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติฯ กสฺสเปน วา หิ โว, ภิกฺขเว, โอวทิสฺสามิ โย วา ปนสฺส กสฺสปสทิโส, โอวทิเตหิ จ ปน โว ตถตฺตาย ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติฯ ตติยํฯ

4. กุลูปกสุตฺตํ

[147] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กถํรูโป ภิกฺขุ อรหติ กุลูปโก โหตุํ, กถํรูโป ภิกฺขุ น อรหติ กุลูปโก โหตุ’’นฺติ? ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา…เป.… ภควา เอตทโวจ –

‘‘โย หิ โกจิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอวํจิตฺโต กุลานิ อุปสงฺกมติ – ‘เทนฺตุเยว เม, มา นาทํสุ; พหุกญฺเญว เม เทนฺตุ, มา โถกํ; ปณีตญฺเญว เม เทนฺตุ, มา ลูขํ; สีฆญฺเญว เม เทนฺตุ, มา ทนฺธํ; สกฺกจฺจญฺเญว เม เทนฺตุ, มา อสกฺกจฺจ’นฺติฯ ตสฺส เจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน เอวํจิตฺตสฺส กุลานิ อุปสงฺกมโต น เทนฺติ, เตน ภิกฺขุ สนฺทียติ; โส ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ

โถกํ เทนฺติ, โน พหุกํ…เป.… ลูขํ เทนฺติ, โน ปณีตํ… ทนฺธํ เทนฺติ, โน สีฆํ, เตน ภิกฺขุ สนฺทียติ; โส ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ อสกฺกจฺจํ เทนฺติ, โน สกฺกจฺจํ; เตน ภิกฺขุ สนฺทียติ; โส ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ เอวรูโป โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ น อรหติ กูลูปโก โหตุํฯ

‘‘โย จ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอวํจิตฺโต กุลานิ อุปสงฺกมติ – ‘ตํ กุเตตฺถ ลพฺภา ปรกุเลสุ – เทนฺตุเยว เม, มา นาทํสุ; พหุกญฺเญว เม เทนฺตุ, มา โถกํ; ปณีตญฺเญว เม เทนฺตุ, มา ลูขํ; ทีฆญฺเญว เม เทนฺตุ, มา ทนฺธํ; สกฺกจฺจญฺเญว เม เทนฺตุ, มา อสกฺกจฺจ’นฺติฯ ตสฺส เจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน เอวํจิตฺตสฺส กุลานิ อุปสงฺกมโต น เทนฺติ; เตน ภิกฺขุ น สนฺทียติ; โส น ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ โถกํ เทนฺติ, โน พหุกํ; เตน ภิกฺขุ น สนฺทียติ; โส น ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ ลูขํ เทนฺติ, โน ปณีตํ; เตน ภิกฺขุ น สนฺทียติ; โส น ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ ทนฺธํ เทนฺติ, โน สีฆํ; เตน ภิกฺขุ น สนฺทียติ; โส น ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ อสกฺกจฺจํ เทนฺติ, โน สกฺกจฺจํ; เตน ภิกฺขุ น สนฺทียติ; โส น ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ เอวรูโป โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อรหติ กุลูปโก โหตุํฯ

‘‘กสฺสโป, ภิกฺขเว, เอวํจิตฺโต กุลานิ อุปสงฺกมติ – ‘ตํ กุเตตฺถ ลพฺภา ปรกุเลสุ – เทนฺตุเยว เม, มา นาทํสุ; พหุกญฺเญว เม เทนฺตุ, มา โถกํ; ปณีตญฺเญว เม เทนฺตุ, มา ลูขํ; สีฆญฺเญว เม เทนฺตุ, มา ทนฺธํ; สกฺกจฺจญฺเญว เม เทนฺตุ, มา อสกฺกจฺจ’นฺติฯ ตสฺส เจ, ภิกฺขเว, กสฺสปสฺส เอวํจิตฺตสฺส กุลานิ อุปสงฺกมโต น เทนฺติ; เตน กสฺสโป น สนฺทียติ; โส น ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ โถกํ เทนฺติ, โน พหุกํ; เตน กสฺสโป น สนฺทียติ; โส น ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ ลูขํ เทนฺติ , โน ปณีตํ; เตน กสฺสโป น สนฺทียติ; โส น ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ ทนฺธํ เทนฺติ, โน สีฆํ; เตน กสฺสโป น สนฺทียติ; โส น ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ อสกฺกจฺจํ เทนฺติ, โน สกฺกจฺจํ; เตน กสฺสโป น สนฺทียติ ; โส น ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ กสฺสเปน วา หิ โว, ภิกฺขเว, โอวทิสฺสามิ โย วา ปนสฺส กสฺสปสทิโสฯ โอวทิเตหิ จ ปน โว ตถตฺตาย ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติฯ จตุตฺถํฯ

5. ชิณฺณสุตฺตํ

[148] เอวํ เม สุตํ…เป.… ราชคเห เวฬุวเนฯ อถ โข อายสฺมา มหากสฺสโป เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ มหากสฺสปํ ภควา เอตทโวจ – ‘‘ชิณฺโณสิ ทานิ ตฺวํ, กสฺสป, ครุกานิ จ เต อิมานิ สาณานิ ปํสุกูลานิ นิพฺพสนานิฯ ตสฺมาติห ตฺวํ, กสฺสป, คหปตานิ [คหปติกานิ (สี.)] เจว จีวรานิ ธาเรหิ, นิมนฺตนานิ จ ภุญฺชาหิ, มม จ สนฺติเก วิหราหี’’ติฯ

‘‘อหํ โข, ภนฺเต, ทีฆรตฺตํ อารญฺญิโก เจว อารญฺญิกตฺตสฺส จ วณฺณวาที, ปิณฺฑปาติโก เจว ปิณฺฑปาติกตฺตสฺส จ วณฺณวาที, ปํสุกูลิโก เจว ปํสุกูลิกตฺตสฺส จ วณฺณวาที, เตจีวริโก เจว เตจีวริกตฺตสฺส จ วณฺณวาที, อปฺปิจฺโฉ เจว อปฺปิจฺฉตาย จ วณฺณวาที, สนฺตุฏฺโฐ เจว สนฺตุฏฺฐิยา จ วณฺณวาที, ปวิวิตฺโต เจว ปวิเวกสฺส จ วณฺณวาที, อสํสฏฺโฐ เจว อสํสคฺคสฺส จ วณฺณวาที, อารทฺธวีริโย เจว วีริยารมฺภสฺส [วีริยารพฺภสฺส (ก.)] จ วณฺณวาที’’ติฯ

‘‘กิํ [กํ (ก.)] ปน ตฺวํ, กสฺสป, อตฺถวสํ สมฺปสฺสมาโน ทีฆรตฺตํ อารญฺญิโก เจว อารญฺญิกตฺตสฺส จ วณฺณวาที, ปิณฺฑปาติโก เจว…เป.… ปํสุกูลิโก เจว… เตจีวริโก เจว… อปฺปิจฺโฉ เจว… สนฺตุฏฺโฐ เจว… ปวิวิตฺโต เจว… อสํสฏฺโฐ เจว… อารทฺธวีริโย เจว วีริยารมฺภสฺส จ วณฺณวาที’’ติ?

‘‘ทฺเว ขฺวาหํ, ภนฺเต, อตฺถวเส สมฺปสฺสมาโน ทีฆรตฺตํ อารญฺญิโก เจว อารญฺญิกตฺตสฺส จ วณฺณวาที, ปิณฺฑปาติโก เจว…เป.… ปํสุกูลิโก เจว… เตจีวริโก เจว… อปฺปิจฺโฉ เจว… สนฺตุฏฺโฐ เจว… ปวิวิตฺโต เจว… อสํสฏฺโฐ เจว… อารทฺธวีริโย เจว วีริยารมฺภสฺส จ วณฺณวาทีฯ อตฺตโน จ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารํ สมฺปสฺสมาโน, ปจฺฉิมญฺจ ชนตํ อนุกมฺปมาโน – ‘อปฺเปว นาม ปจฺฉิมา ชนตา ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺเชยฺยุํ’ [อาปชฺเชยฺย (สี. สฺยา. กํ.)]ฯ