อิทมโวจ ภควาฯ อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา –

‘‘เอกสฺเสเกน กปฺเปน, ปุคฺคลสฺสฏฺฐิสญฺจโย;

สิยา ปพฺพตสโม ราสิ, อิติ วุตฺตํ มเหสินาฯ

‘‘โส โข ปนายํ อกฺขาโต, เวปุลฺโล ปพฺพโต มหา;

อุตฺตโร คิชฺฌกูฏสฺส, มคธานํ คิริพฺพเชฯ

‘‘ยโต จ อริยสจฺจานิ, สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสติ;

ทุกฺขํ ทุกฺขสมุปฺปาทํ, ทุกฺขสฺส จ อติกฺกมํ;

อริยํ จฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ, ทุกฺขูปสมคามินํฯ

‘‘ส สตฺตกฺขตฺตุํปรมํ, สนฺธาวิตฺวาน ปุคฺคโล;

ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ, สพฺพสํโยชนกฺขยา’’ติฯ ทสมํ;

ปฐโม วคฺโคฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ติณกฏฺฐญฺจ ปถวี, อสฺสุ ขีรญฺจ ปพฺพตํ;

สาสปา สาวกา คงฺคา, ทณฺโฑ จ ปุคฺคเลน จาติฯ

2. ทุติยวคฺโค

1. ทุคฺคตสุตฺตํ

[134] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขุ อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติฯ ‘‘ภทนฺเต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ – ‘‘อนมตคฺโคยํ, ภิกฺขเว, สํสาโรฯ ปุพฺพา โกฏิ น ปญฺญายติ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํฯ ยํ, ภิกฺขเว, ปสฺเสยฺยาถ ทุคฺคตํ ทุรูเปตํ นิฏฺฐเมตฺถ คนฺตพฺพํ – ‘อมฺเหหิปิ เอวรูปํ ปจฺจนุภูตํ อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา’ติฯ ตํ กิสฺส เหตุ…เป.… ยาวญฺจิทํ, ภิกฺขเว, อลเมว สพฺพสงฺขาเรสุ นิพฺพินฺทิตุํ อลํ วิรชฺชิตุํ อลํ วิมุจฺจิตุ’’นฺติฯ ปฐมํฯ

2. สุขิตสุตฺตํ

[135] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘อนมตคฺโคยํ, ภิกฺขเว, สํสาโร…เป.… ยํ, ภิกฺขเว, ปสฺเสยฺยาถ สุขิตํ สุสชฺชิตํ, นิฏฺฐเมตฺถ คนฺตพฺพํ – ‘อมฺเหหิปิ เอวรูปํ ปจฺจนุภูตํ อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา’ติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? อนมตคฺโคยํ, ภิกฺขเว, สํสาโรฯ ปุพฺพา โกฏิ น ปญฺญายติ…เป.… อลํ วิมุจฺจิตุ’’นฺติฯ ทุติยํฯ

3. ติํสมตฺตสุตฺตํ

[136] ราชคเห วิหรติ เวฬุวเนฯ อถ โข ติํสมตฺตา ปาเวยฺยกา [ปาเฐยฺยกา (กตฺถจิ) วินยปิฏเก มหาวคฺเค กถินกฺขนฺธเกปิ] ภิกฺขู สพฺเพ อารญฺญิกา สพฺเพ ปิณฺฑปาติกา สพฺเพ ปํสุกูลิกา สพฺเพ เตจีวริกา สพฺเพ สสํโยชนา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ อถ โข ภควโต เอตทโหสิ – ‘‘อิเม โข ติํสมตฺตา ปาเวยฺยกา ภิกฺขู สพฺเพ อารญฺญิกา สพฺเพ ปิณฺฑปาติกา สพฺเพ ปํสุกูลิกา สพฺเพ เตจีวริกา สพฺเพ สสํโยชนาฯ ยํนูนาหํ อิเมสํ ตถา ธมฺมํ เทเสยฺยํ ยถา เนสํ อิมสฺมิํเยว อาสเน อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตานิ วิมุจฺเจยฺยุ’’นฺติฯ อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติฯ ‘‘ภทนฺเต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘อนมตคฺโคยํ, ภิกฺขเว, สํสาโรฯ ปุพฺพา โกฏิ น ปญฺญายติ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยํ วา โว อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา สนฺธาวตํ สํสรตํ สีสจฺฉินฺนานํ โลหิตํ ปสฺสนฺนํ ปคฺฆริตํ, ยํ วา จตูสุ มหาสมุทฺเทสุ อุทก’’นฺติ? ‘‘ยถา โข มยํ, ภนฺเต, ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาม, เอตเทว, ภนฺเต, พหุตรํ, ยํ โน อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา สนฺธาวตํ สํสรตํ สีสจฺฉินฺนานํ โลหิตํ ปสฺสนฺนํ ปคฺฆริตํ, น ตฺเวว จตูสุ มหาสมุทฺเทสุ อุทก’’นฺติฯ

‘‘สาธุ สาธุ, ภิกฺขเว, สาธุ โข เม ตุมฺเห, ภิกฺขเว, เอวํ ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาถฯ