‘‘เย จ โข เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิมาสํ จตุนฺนํ ธาตูนํ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานนฺติ , เต จ โข เม, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ เจว สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ จ พฺราหฺมณสมฺมตา; เต จ ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถญฺจ พฺรหฺมญฺญตฺถญฺจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตี’’ติฯ อฏฺฐมํฯ

9. ทุติยสมณพฺราหฺมณสุตฺตํ

[122] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘จตสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, ธาตุโยฯ กตมา จตสฺโส? ปถวีธาตุ, อาโปธาตุ, เตโชธาตุ, วาโยธาตุฯ เย หิ เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิมาสํ จตุนฺนํ ธาตูนํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานนฺติ…เป.… ปชานนฺติ…เป.… สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตี’’ติฯ นวมํฯ

10. ตติยสมณพฺราหฺมณสุตฺตํ

[123] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เย หิ เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา ปถวีธาตุํ นปฺปชานนฺติ, ปถวีธาตุสมุทยํ นปฺปชานนฺติ, ปถวีธาตุนิโรธํ นปฺปชานนฺติ, ปถวีธาตุนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ…เป.… อาโปธาตุํ นปฺปชานนฺติ… เตโชธาตุํ นปฺปชานนฺติ… วาโยธาตุํ นปฺปชานนฺติ, วาโยธาตุสมุทยํ นปฺปชานนฺติ, วาโยธาตุนิโรธํ นปฺปชานนฺติ, วาโยธาตุนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ, น เม เต, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ วา สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ วา พฺราหฺมณสมฺมตา; น จ ปน เต อายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถํ วา พฺรหฺมญฺญตฺถํ วา ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ’’ฯ

‘‘เย จ โข เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา ปถวีธาตุํ ปชานนฺติ, ปถวีธาตุสมุทยํ ปชานนฺติ, ปถวีธาตุนิโรธํ ปชานนฺติ, ปถวีธาตุนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานนฺติ… เย จ โข เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา…เป.… อาโปธาตุํ ปชานนฺติ… เตโชธาตุํ ปชานนฺติ… วาโยธาตุํ ปชานนฺติ, วาโยธาตุสมุทยํ ปชานนฺติ, วาโยธาตุนิโรธํ ปชานนฺติ, วาโยธาตุนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานนฺติ, เต จ โข เม, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ เจว สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ จ พฺราหฺมณสมฺมตา; เต จ ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถญฺจ พฺรหฺมญฺญตฺถญฺจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตี’’ติฯ ทสมํฯ

จตุตฺโถ วคฺโคฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

จตสฺโส ปุพฺเพ อจริํ, โนเจทญฺจ ทุกฺเขน จ;

อภินนฺทญฺจ อุปฺปาโท, ตโย สมณพฺราหฺมณาติฯ

ธาตุสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ

4. อนมตคฺคสํยุตฺตํ

1. ปฐมวคฺโค