3. สมณพฺราหฺมณสุตฺตํ

[13] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เย หิ เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา ชรามรณํ นปฺปชานนฺติ, ชรามรณสมุทยํ นปฺปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธํ นปฺปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ; ชาติํ…เป.… ภวํ… อุปาทานํ… ตณฺหํ… เวทนํ… ผสฺสํ… สฬายตนํ… นามรูปํ… วิญฺญาณํ… สงฺขาเร นปฺปชานนฺติ, สงฺขารสมุทยํ นปฺปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธํ นปฺปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ , น เม เต, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ วา สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ วา พฺราหฺมณสมฺมตา; น จ ปน เต อายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถํ วา พฺรหฺมญฺญตฺถํ [พฺราหฺมญฺญตฺถํ (สฺยา. กํ.) โมคฺคลฺลานพฺยากรณํ โอโลเกตพฺพํ] วา ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติฯ

‘‘เย จ โข เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา ชรามรณํ ปชานนฺติ, ชรามรณสมุทยํ ปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธํ ปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานนฺติ; ชาติํ…เป.… ภวํ… อุปาทานํ… ตณฺหํ… เวทนํ… ผสฺสํ… สฬายตนํ… นามรูปํ… วิญฺญาณํ… สงฺขาเร ปชานนฺติ, สงฺขารสมุทยํ ปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธํ ปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานนฺติ, เต โข เม, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ เจว สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ จ พฺราหฺมณสมฺมตา; เต จ ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถญฺจ พฺรหฺมญฺญตฺถญฺจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตี’’ติฯ ตติยํฯ

4. ทุติยสมณพฺราหฺมณสุตฺตํ

[14] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เย หิ เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิเม ธมฺเม นปฺปชานนฺติ, อิเมสํ ธมฺมานํ สมุทยํ นปฺปชานนฺติ, อิเมสํ ธมฺมานํ นิโรธํ นปฺปชานนฺติ, อิเมสํ ธมฺมานํ นิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ, กตเม ธมฺเม นปฺปชานนฺติ, กตเมสํ ธมฺมานํ สมุทยํ นปฺปชานนฺติ, กตเมสํ ธมฺมานํ นิโรธํ นปฺปชานนฺติ, กตเมสํ ธมฺมานํ นิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ’’?

‘‘ชรามรณํ นปฺปชานนฺติ, ชรามรณสมุทยํ นปฺปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธํ นปฺปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ; ชาติํ…เป.… ภวํ… อุปาทานํ… ตณฺหํ… เวทนํ… ผสฺสํ… สฬายตนํ… นามรูปํ… วิญฺญาณํ… สงฺขาเร นปฺปชานนฺติ, สงฺขารสมุทยํ นปฺปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธํ นปฺปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานนฺติฯ อิเม ธมฺเม นปฺปชานนฺติ, อิเมสํ ธมฺมานํ สมุทยํ นปฺปชานนฺติ, อิเมสํ ธมฺมานํ นิโรธํ นปฺปชานนฺติ, อิเมสํ ธมฺมานํ นิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานนฺติฯ น เม เต, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ วา สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ วา พฺราหฺมณสมฺมตา, น จ ปน เต อายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถํ วา พฺรหฺมญฺญตฺถํ วา ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติฯ

‘‘เย จ โข เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิเม ธมฺเม ปชานนฺติ, อิเมสํ ธมฺมานํ สมุทยํ ปชานนฺติ, อิเมสํ ธมฺมานํ นิโรธํ ปชานนฺติ, อิเมสํ ธมฺมานํ นิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานนฺติ, กตเม ธมฺเม ปชานนฺติ, กตเมสํ ธมฺมานํ สมุทยํ ปชานนฺติ, กตเมสํ ธมฺมานํ นิโรธํ ปชานนฺติ, กตเมสํ ธมฺมานํ นิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานนฺติ?

‘‘ชรามรณํ ปชานนฺติ, ชรามรณสมุทยํ ปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธํ ปชานนฺติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานนฺติ; ชาติํ…เป.… ภวํ… อุปาทานํ… ตณฺหํ… เวทนํ… ผสฺสํ… สฬายตนํ… นามรูปํ… วิญฺญาณํ… สงฺขาเร ปชานนฺติ, สงฺขารสมุทยํ ปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธํ ปชานนฺติ, สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานนฺติฯ อิเม ธมฺเม ปชานนฺติ , อิเมสํ ธมฺมานํ สมุทยํ ปชานนฺติ, อิเมสํ ธมฺมานํ นิโรธํ ปชานนฺติ, อิเมสํ ธมฺมานํ นิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานนฺติฯ เต โข เม, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ เจว สมณสมฺมตา, พฺราหฺมเณสุ จ พฺราหฺมณสมฺมตาฯ เต จ ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถญฺจ พฺรหฺมญฺญตฺถญฺจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตี’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. กจฺจานโคตฺตสุตฺตํ

[15] สาวตฺถิยํ วิหรติฯ อถ โข อายสฺมา กจฺจานโคตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา กจฺจานโคตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘‘สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาทิฏฺฐี’ติ, ภนฺเต, วุจฺจติฯ กิตฺตาวตา นุ โข, ภนฺเต, สมฺมาทิฏฺฐิ โหตี’’ติ?

‘‘ทฺวยนิสฺสิโต ขฺวายํ, กจฺจาน, โลโก เยภุยฺเยน – อตฺถิตญฺเจว นตฺถิตญฺจฯ โลกสมุทยํ โข, กจฺจาน, ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสโต ยา โลเก นตฺถิตา สา น โหติฯ โลกนิโรธํ โข, กจฺจาน, ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสโต ยา โลเก อตฺถิตา สา น โหติฯ อุปยุปาทานาภินิเวสวินิพนฺโธ [อุปายุปาทานาภินิเวสวินิพนฺโธ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] ขฺวายํ, กจฺจาน, โลโก เยภุยฺเยนฯ ตญฺจายํ อุปยุปาทานํ เจตโส อธิฏฺฐานํ อภินิเวสานุสยํ น อุเปติ น อุปาทิยติ นาธิฏฺฐาติ – ‘อตฺตา เม’ติฯ