เอวเมว โข, ภิกฺขเว, โย หิ โกจิ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อุปฺปนฺนํ วิสมคตํ สญฺญํ ขิปฺปเมว ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ, โส ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม สุขํ วิหรติ อวิฆาตํ อนุปายาสํ อปริฬาหํ; กายสฺส จ เภทา ปรํ มรณา สุคติ ปาฏิกงฺขา’’ติฯ ทุติยํฯ

3. คิญฺชกาวสถสุตฺตํ

[97] เอกํ สมยํ ภควา ญาติเก วิหรติ คิญฺชกาวสเถฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติฯ ‘‘ภทนฺเต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘ธาตุํ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สญฺญา, อุปฺปชฺชติ ทิฏฺฐิ, อุปฺปชฺชติ วิตกฺโก’’ติฯ เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา กจฺจาโน [สทฺโธ กจฺจาโน (ก.)] ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ยายํ, ภนฺเต, ทิฏฺฐิ – ‘อสมฺมาสมฺพุทฺเธสุ สมฺมาสมฺพุทฺธา’ติ, อยํ นุ โข, ภนฺเต, ทิฏฺฐิ กิํ ปฏิจฺจ ปญฺญายตี’’ติ?

‘‘มหติ โข เอสา, กจฺจาน, ธาตุ ยทิทํ อวิชฺชาธาตุฯ หีนํ , กจฺจาน, ธาตุํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ หีนา สญฺญา, หีนา ทิฏฺฐิ, หีโน วิตกฺโก, หีนา เจตนา, หีนา ปตฺถนา, หีโน ปณิธิ, หีโน ปุคฺคโล, หีนา วาจา; หีนํ อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ วิภชติ อุตฺตานีกโรติ; หีนา ตสฺส อุปปตฺตีติ วทามิฯ

‘‘มชฺฌิมํ , กจฺจาน, ธาตุํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ มชฺฌิมา สญฺญา, มชฺฌิมา ทิฏฺฐิ, มชฺฌิโม วิตกฺโก, มชฺฌิมา เจตนา, มชฺฌิมา ปตฺถนา, มชฺฌิโม ปณิธิ, มชฺฌิโม ปุคฺคโล, มชฺฌิมา วาจา; มชฺฌิมํ อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ วิภชติ อุตฺตานีกโรติ; มชฺฌิมา ตสฺส อุปปตฺตีติ วทามิฯ

‘‘ปณีตํ, กจฺจาน, ธาตุํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ปณีตา สญฺญา, ปณีตา ทิฏฺฐิ, ปณีโต วิตกฺโก, ปณีตา เจตนา, ปณีตา ปตฺถนา, ปณีโต ปณิธิ, ปณีโต ปุคฺคโล, ปณีตา วาจา; ปณีตํ อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ วิภชติ อุตฺตานีกโรติ; ปณีตา ตสฺส อุปปตฺตีติ วทามี’’ติฯ ตติยํฯ

4. หีนาธิมุตฺติกสุตฺตํ

[98] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘ธาตุโสว [ธาตุโส (สี. ปี.) อยญฺจ ปฐมารมฺภวากฺเยเยว, น สพฺพตฺถฯ ตีสุ ปน อทฺธาสุ จ อุปมาสํสนฺทนนิคมนฏฺฐาเน จ อิทํ ปาฐนานตฺตํ นตฺถิ], ภิกฺขเว, สตฺตา สํสนฺทนฺติ สเมนฺติฯ หีนาธิมุตฺติกา หีนาธิมุตฺติเกหิ สทฺธิํ สํสนฺทนฺติ สเมนฺติ; กลฺยาณาธิมุตฺติกา กลฺยาณาธิมุตฺติเกหิ สทฺธิํ สํสนฺทนฺติ สเมนฺติ’’ฯ

‘‘อตีตมฺปิ โข [โขสทฺโท สี. สฺยา. กํ. ปี. โปตฺถเกสุ นตฺถิ], ภิกฺขเว, อทฺธานํ ธาตุโสว [อีทิเสสุ ฐาเนสุ ปาฐนานตฺตํ นตฺถิ] สตฺตา สํสนฺทิํสุ สมิํสุฯ หีนาธิมุตฺติกา หีนาธิมุตฺติเกหิ สทฺธิํ สํสนฺทิํสุ สมิํสุ; กลฺยาณาธิมุตฺติกา กลฺยาณาธิมุตฺติเกหิ สทฺธิํ สํสนฺทิํสุ สมิํสุฯ

‘‘อนาคตมฺปิ โข [โขสทฺโท สี. สฺยา. กํ. ปี. โปตฺถเกสุ นตฺถิ], ภิกฺขเว, อทฺธานํ ธาตุโสว [อีทิเสสุ ฐาเนสุ ปาฐนานตฺตํ นตฺถิ] สตฺตา สํสนฺทิสฺสนฺติ สเมสฺสนฺติฯ หีนาธิมุตฺติกา หีนาธิมุตฺติเกหิ สทฺธิํ สํสนฺทิสฺสนฺติ สเมสฺสนฺติ; กลฺยาณาธิมุตฺติกา กลฺยาณาธิมุตฺติเกหิ สทฺธิํ สํสนฺทิสฺสนฺติ สเมสฺสนฺติฯ

‘‘เอตรหิปิ โข [โขสทฺโท สี. สฺยา. กํ. ปี. โปตฺถเกสุ นตฺถิ], ภิกฺขเว, ปจฺจุปฺปนฺนํ อทฺธานํ ธาตุโสว [อีทิเสสุ ฐาเนสุ ปาฐนานตฺตํ นตฺถิ] สตฺตา สํสนฺทนฺติ สเมนฺติฯ หีนาธิมุตฺติกา หีนาธิมุตฺติเกหิ สทฺธิํ สํสนฺทนฺติ สเมนฺติ; กลฺยาณาธิมุตฺติกา กลฺยาณาธิมุตฺติเกหิ สทฺธิํ สํสนฺทนฺติ สเมนฺตี’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. จงฺกมสุตฺตํ

[99] เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเตฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา สาริปุตฺโต สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ภควโต อวิทูเร จงฺกมติ; อายสฺมาปิ โข มหาโมคฺคลฺลาโน สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ภควโต อวิทูเร จงฺกมติ; อายสฺมาปิ โข มหากสฺสโป สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ภควโต อวิทูเร จงฺกมติ; อายสฺมาปิ โข อนุรุทฺโธ สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ภควโต อวิทูเร จงฺกมติ; อายสฺมาปิ โข ปุณฺโณ มนฺตานิปุตฺโต สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ภควโต อวิทูเร จงฺกมติ; อายสฺมาปิ โข อุปาลิ สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ภควโต อวิทูเร จงฺกมติ; อายสฺมาปิ โข อานนฺโท สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ภควโต อวิทูเร จงฺกมติ; เทวทตฺโตปิ โข สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ภควโต อวิทูเร จงฺกมติฯ