10. ทุติยพาหิรผสฺสนานตฺตสุตฺตํ

[94] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘ธาตุนานตฺตํ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สญฺญานานตฺตํ, สญฺญานานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สงฺกปฺปนานตฺตํ , ผสฺส… เวทนา… ฉนฺท… ปริฬาห… ปริเยสนานานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ลาภนานตฺตํ; โน ลาภนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ปริเยสนานานตฺตํ, โน ปริเยสนานานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ปริฬาหนานตฺตํ, โน ปริฬาหนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ…เป.… ฉนฺท… เวทนา… ผสฺส… สงฺกปฺป… สญฺญานานตฺตํ , โน สญฺญานานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธาตุนานตฺตํฯ กตมญฺจ, ภิกฺขเว, ธาตุนานตฺตํ? รูปธาตุ…เป.… ธมฺมธาตุ – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ธาตุนานตฺตํ’’ฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ธาตุนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สญฺญานานตฺตํ, สญฺญานานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สงฺกปฺปนานตฺตํ? ผสฺส… เวทนา… ฉนฺท… ปริฬาห… ปริเยสนา… ลาภ… โน ลาภนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ปริเยสนานานตฺตํ, โน ปริเยสนานานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ปริฬาห… ฉนฺท… เวทนา… ผสฺส… โน สงฺกปฺปนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สญฺญานานตฺตํ, โน สญฺญานานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธาตุนานตฺตํ?

‘‘รูปธาตุํ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ รูปสญฺญา…เป.… ธมฺมธาตุํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธมฺมสญฺญา, ธมฺมสญฺญํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ…เป.… ธมฺมปริเยสนา, ธมฺมปริเยสนํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธมฺมลาโภ; โน ธมฺมลาภํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธมฺมปริเยสนา, โน ธมฺมปริเยสนํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธมฺมปริฬาโห , โน ธมฺมปริฬาหํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธมฺมจฺฉนฺโท, โน ธมฺมจฺฉนฺทํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธมฺมสมฺผสฺสชา เวทนา, โน ธมฺมสมฺผสฺสชํ เวทนํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธมฺมสมฺผสฺโส, โน ธมฺมสมฺผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธมฺมสงฺกปฺโป, โน ธมฺมสงฺกปฺปํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธมฺมสญฺญา, โน ธมฺมสญฺญํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธมฺมธาตุฯ

‘‘เอวํ โข, ภิกฺขเว, ธาตุนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สญฺญานานตฺตํ, สญฺญานานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ…เป.… สงฺกปฺป… ผสฺส… เวทนา… ฉนฺท… ปริฬาห… ปริเยสนา… ลาภ… โน ลาภนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ปริเยสนานานตฺตํ, โน ปริเยสนานานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ปริฬาหนานตฺตํ, โน ปริฬาหนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทนานตฺตํ, โน ฉนฺทนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ เวทนานานตฺตํ, โน เวทนานานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ผสฺสนานตฺตํ, โน ผสฺสนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สงฺกปฺปนานตฺตํ, โน สงฺกปฺปนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สญฺญานานตฺตํ, โน สญฺญานานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ธาตุนานตฺต’’นฺติฯ ทสมํฯ

นานตฺตวคฺโค ปฐโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ธาตุผสฺสญฺจ โน เจตํ, เวทนา อปเร ทุเว;

เอตํ อชฺฌตฺตปญฺจกํ, ธาตุสญฺญญฺจ โน เจตํ;

ผสฺสสฺส อปเร ทุเว, เอตํ พาหิรปญฺจกนฺติฯ

2. ทุติยวคฺโค

1. สตฺตธาตุสุตฺตํ

[95] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘สตฺติมา , ภิกฺขเว, ธาตุโยฯ กตมา สตฺต? อาภาธาตุ, สุภธาตุ, อากาสานญฺจายตนธาตุ, วิญฺญาณญฺจายตนธาตุ, อากิญฺจญฺญายตนธาตุ, เนวสญฺญานาสญฺญายตนธาตุ, สญฺญาเวทยิตนิโรธธาตุ – อิมา โข, ภิกฺขเว, สตฺต ธาตุโย’’ติฯ

เอวํ วุตฺเต, อญฺญตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ยา จายํ, ภนฺเต, อาภาธาตุ ยา จ สุภธาตุ ยา จ อากาสานญฺจายตนธาตุ ยา จ วิญฺญาณญฺจายตนธาตุ ยา จ อากิญฺจญฺญายตนธาตุ ยา จ เนวสญฺญานาสญฺญายตนธาตุ ยา จ สญฺญาเวทยิตนิโรธธาตุ – อิมา นุ โข, ภนฺเต, ธาตุโย กิํ ปฏิจฺจ ปญฺญายนฺตี’’ติ?

‘‘ยายํ, ภิกฺขุ, อาภาธาตุ – อยํ ธาตุ อนฺธการํ ปฏิจฺจ ปญฺญายติฯ ยายํ, ภิกฺขุ, สุภธาตุ – อยํ ธาตุ อสุภํ ปฏิจฺจ ปญฺญายติฯ ยายํ, ภิกฺขุ, อากาสานญฺจายตนธาตุ – อยํ ธาตุ รูปํ ปฏิจฺจ ปญฺญายติฯ ยายํ, ภิกฺขุ, วิญฺญาณญฺจายตนธาตุ – อยํ ธาตุ อากาสานญฺจายตนํ ปฏิจฺจ ปญฺญายติฯ ยายํ, ภิกฺขุ, อากิญฺจญฺญายตนธาตุ – อยํ ธาตุ วิญฺญาณญฺจายตนํ ปฏิจฺจ ปญฺญายติฯ ยายํ, ภิกฺขุ, เนวสญฺญานาสญฺญายตนธาตุ – อยํ ธาตุ อากิญฺจญฺญายตนํ ปฏิจฺจ ปญฺญายติฯ ยายํ, ภิกฺขุ, สญฺญาเวทยิตนิโรธธาตุ – อยํ ธาตุ นิโรธํ ปฏิจฺจ ปญฺญายตี’’ติฯ

‘‘ยา จายํ , ภนฺเต, อาภาธาตุ ยา จ สุภธาตุ ยา จ อากาสานญฺจายตนธาตุ ยา จ วิญฺญาณญฺจายตนธาตุ ยา จ อากิญฺจญฺญายตนธาตุ ยา จ เนวสญฺญานาสญฺญายตนธาตุ ยา จ สญฺญาเวทยิตนิโรธธาตุ – อิมา นุ โข, ภนฺเต, ธาตุโย กถํ สมาปตฺติ ปตฺตพฺพา’’ติ?

‘‘ยา จายํ, ภิกฺขุ, อาภาธาตุ ยา จ สุภธาตุ ยา จ อากาสานญฺจายตนธาตุ ยา จ วิญฺญาณญฺจายตนธาตุ ยา จ อากิญฺจญฺญายตนธาตุ – อิมา ธาตุโย สญฺญาสมาปตฺติ ปตฺตพฺพาฯ