เมนู

6. อาเนญฺชสปฺปายสุตฺตวณฺณนา

[66] ขณปภงฺคุตาย น นิจฺจา น ธุวาติ อนิจฺจาฯ ตโต เอว ปณฺฑิเตหิ น อิจฺจา น อุปคนฺตพฺพาติปิ อนิจฺจาฯ โส จายํ อนิจฺจตฺโถ อุทยวยปริจฺฉินฺนตาย เวทิตพฺโพติ ทสฺเสนฺโต, ‘‘หุตฺวา อภาวฏฺเฐน อนิจฺจา’’ติ อาห; อุปฺปชฺชิตฺวา วินสฺสนโตติ อตฺโถฯ อยญฺจ อนิจฺจตา วกฺขมานา จ ตุจฺฉาทิตา ทฺวินฺนมฺปิ กามานํ สาธารโณติ อาห – ‘‘วตฺถุกามาปิ กิเลสกามาปี’’ติฯ ริตฺตา วิวิตฺตา, เตสํ นิจฺจสาราทีนํ อตฺตนิ อภาวโต เตหิ วิสุํภูตาฯ ยถา ปน สพฺพโส สภาวรหิตมากาสํ ‘‘ตุจฺฉํ ริตฺต’’นฺติ วุจฺจติ, น เอวเมเตฯ เอเต ปน เกวลํ นิจฺจสาราทิวิรหโต เอว ตุจฺฉา ริตฺตาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘น ปนา’’ติอาทิมาหฯ ‘‘น หิ ตุจฺฉมุฏฺฐิ นาม นตฺถี’’ติ อิทํ โลกสมญฺญาวเสน วุตฺตํ, โลกสมญฺญา โลกิยกถา น ลงฺฆิตพฺพาฯ

มุสาติ อิตฺตรปจฺจุปฏฺฐานตาย น ทิสฺสตีติ อาห ‘‘มุสาติ นาสนกา’’ติฯ วิสํวาทนฏฺเฐน วา มุสาฯ เอเต หิ อสุภาทิสภาวาปิ พาลานํ สุภาทิภาเวน อุปฏฺฐหนฺตา สุภาทิคฺคหณสฺส ปจฺจกฺขภาเวน สตฺเต วิสํวาเทนฺติฯ นสฺสนสภาวาติ ขณภงฺคตฺตา อิตฺตรปจฺจุปฏฺฐานตาย ทิสฺสมานา วิยปิ หุตฺวา อปญฺญายนกปกติกาฯ เตนาห ‘‘เขตฺตํ วิยา’’ติอาทิฯ ธมฺมสทฺโท เจตฺถ ‘‘ชาติธมฺมาน’’นฺติอาทีสุ (ที. นิ. 2.398) วิย ปกติปริยาโย, ตถา สภาวสทฺโท จาติ ทฏฺฐพฺพํฯ โมสธมฺมาติ โมสนปกติกา, กุสลภณฺฑหรณสภาวาติ อตฺโถฯ มายากตนฺติ มายาย กตํ อุทกาทิมณิอาทิอากาเรน มายาทินา อุปฏฺฐาปิตํ; มายากตํ วิย มายากตํ อญฺญสภาวา หุตฺวา อตถา อุปฏฺฐหนโตฯ เตนาห ‘‘ยถา’’ติอาทิฯ จกฺขุปเถ เอว กตวิชฺชาย, น ตโต ปรนฺติ วุตฺตํ – ‘‘ทสฺสนูปจาเร ฐิตสฺเสว ตถา ปญฺญายตี’’ติฯ ตยิทํ สมฺพรวิชฺชาวเสน วุตฺตํฯ

เอวํ ตาวกาลิกภาเวน กามานํ มายากตภาวํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตโต อญฺเญนปิ ปกาเรน ทสฺเสตุํ ‘‘ยถา จา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อนิจฺจาทิสภาวานํ กามานํ นิจฺจาทิสภาวทสฺสนํ วิปลฺลาสสหคตตาย เวทิตพฺพํฯ พาลานํ ลาปนโตติ อปริญฺญาตวตฺถุกานํ อนฺธพาลานํ ปุคฺคลานํ วิปลฺลาสเหตุโตฯ