[212] อวาปุรติ ทฺวารํ เอเตนาติ อวาปุรณํฯ ปฐมสงฺคหโต ปจฺฉา เทสิตตฺตา ทุติยสงฺคเห สงฺคิตํฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

พากุลสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

5. ทนฺตภูมิสุตฺตวณฺณนา

[213] ผุเสยฺยาติ ญาณผุสนา นาม อธิปฺเปตา, ตสฺมา ลเภยฺยาติ อธิคจฺเฉยฺยฯ เอวํ ปฏิปนฺโนติ, ‘‘อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต’’ติ วุตฺตปฺปกาเรน ปฏิปนฺโนฯ อชานนโกฏฺฐาเสเยวาติ อวธารเณน อตฺตนิ กตํ โทสาโรปนํ นิวตฺเตติฯ

[214] อปฺปนาอุปจารนฺติ อปฺปนญฺเจว อุปจารญฺจ ปาเปตฺวา กเถสีติ อตฺถํ วทนฺติ, อปฺปนาสหิโต ปน อุปจาโร อปฺปนาอุปจาโร, ตํ ปาเปตฺวา กเถสีติ อตฺโถฯ

นิกฺขมตีติ นิกฺขโม, อวคฺคาหกามโต นิกฺขมนํ นิกฺขโม เอว เนกฺขมฺโม, ปฐมชฺฌานาทิฯ สติ กิเลสกาเม อตฺตโน อุปหารํ อุปจาเรตฺวา อสฺสาเทตฺวา ปริภุญฺชติ นามาติ อาห – ‘‘ทุวิเธปิ กาเม ปริภุญฺชมาโน’’ติฯ ทุวิเธปีติ หีนปณีตาทิวเสน ทุวิเธฯ

[215] กูฏาการนฺติ คาฬฺหสาเฐยฺยํ อปฺปติรูเป ฐาเน ขนฺธคตปาตนาทิฯ ทนฺตคมนนฺติ ทนฺเตหิ นิพฺพิเสวเนหิ คนฺธพฺพคติํฯ ปตฺตพฺพํ ภูมินฺติ สมฺมากิริยาย ลทฺธพฺพสมฺปตฺติํฯ

[216] พฺยติหรณวเสน ลงฺฆกํ วิลงฺฆกํ, อญฺญมญฺญหตฺถคฺคหณํฯ เตนาห – ‘‘หตฺเถน หตฺถํ คเหตฺวา’’ติฯ

[217] คเหตุํ สมตฺโถติ คณิการหตฺถินีหิ อุปลาเปตฺวา อรญฺญหตฺถิํ วจนวเสน คเหตุํ สมตฺโถฯ อติปสฺสิตฺวา อติฏฺฐานวเสน ปสฺสิตฺวาฯ เอตฺถเคธาติ เอตสฺมิํ อรญฺเญ นาควเน ปวตฺตเคธาฯ สุขายตีติ สุขํ อยติ ปวตฺเตติ, ‘‘สุขํ หรตี’’ติ วา ปาโฐฯ ฑิณฺฑิโม อานโกฯ นิหิตสพฺพวงฺกโทโสติ อปคตสพฺพสาเฐยฺยโทโสฯ อปนีตกสาโวติ อเปตสารมฺภกสาโวฯ

[219] ปญฺจกามคุณนิสฺสิตสีลานนฺติ อกุสลานํฯ เคหสฺสิตสีลานนฺติ วา วฏฺฏสนฺนิสฺสิตสีลานํฯ

[222] เอส นโย สพฺพตฺถาติ, ‘‘มชฺฌิโม, ทหโร’’ติ อาคเตสุ อุปมาวาเรสุ, ‘‘เถโร’’ติอาทินา อาคเตสุ อุปเมยฺยวาเรสูติ ปญฺจสุ สํกิเลสปกฺขิเยสุ วาเรสุ เอส ยถาวุตฺโตว นโยติ เวทิตพฺโพฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

ทนฺตภูมิสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

6. ภูมิชสุตฺตวณฺณนา

[223] อาสญฺเจปิ กริตฺวาติ, ‘‘อิมินาหํ พฺรหฺมจริเยน เทโว วา ภเวยฺยํ เทวญฺญตโร วา, ทุกฺขโต วา มุจฺเจยฺย’’นฺติ ปตฺถนํ กตฺวา เจปิ จรนฺติ, อภพฺพา ผลสฺส อธิคมาย ตณฺหาย พฺรหฺมจริยสฺส วิทูสิตตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ อนาสญฺเจปิ กริตฺวาติ วุตฺตนเยน ปตฺถนํ อกตฺวาฯ อภพฺพา ผลสฺส อธิคมาย อนิยมิตภาวโตฯ ปณิธานวเสน หิ ปุญฺญผลํ นิยตํ นาม โหติ, ตทภาวโต กตํ ปุญฺญํ น ลภตีติ อธิปฺปาโยฯ ตติยปกฺเข อุภยฏฺฐาเนหิ วุตฺตํ, จตุตฺถปกฺโข สมฺมาวตาโร อิติ จตุโกฏิโก ปญฺโห ชาลวเสน อาหโฏ, ตตฺถ อาสา นาม ปตฺถนา, มิจฺฉาคาหสฺมิํ สติ น วิปจฺจติ, สมฺมาคาหสฺมิํ สติ วิปจฺจติ, อุภยถาปิ อุภยาเปกฺขานาม, โย มิจฺฉตฺตธมฺเม ปุรกฺขตฺวา พฺรหฺมจริยํ จรติ, ตสฺส ยถาธิปฺปายผลํ สมิชฺฌตีติ น วตฺตพฺพํ อโยนิโส พฺรหฺมจริยสฺส จิณฺณตฺตา; โย ปน สมฺมตฺตํ ปุรกฺขตฺวา พฺรหฺมจริยํ จรติ, ตสฺส ยถาธิปฺปายํ พฺรหฺมจริยผลํ น สมิชฺฌตีติ น วตฺตพฺพํ โยนิโส พฺรหฺมจริยสฺส จิณฺณตฺตาฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อาสญฺเจปิ กริตฺวา อโยนิโส พฺรหฺมจริยํ จรนฺตี’’ติอาทิฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

ภูมิชสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ