[168] อปฺปฏิสนฺธิเก ตาว พฺยากโรนฺโต ปวตฺตีสุ ฐานํ อตีโตติ กตฺวา อุปปตฺตีสุ พฺยากโรติ นาม ตตฺถ ปฏิสนฺธิยา อภาวกิตฺตนโตฯ มหนฺตตุฏฺฐิโนติ วิปุลปโมทาฯ

[169] อิมสฺสาติ ‘‘อสฺสา’’ติ ปทสฺส อตฺถวจนํฯ อิมสฺส ฐิตสฺส อายสฺมโต สามํ ทิฏฺโฐ วา โหติ อนุสฺสวสุโต วาติ โยชนาฯ สมาธิปกฺขิกา ธมฺมา ธมฺมาติ อธิปฺเปตา, สมาธิ ปน เอวํวิหารีติ เอตฺถ วิหารสทฺเทน คหิโตฯ เอวํวิมุตฺตาติ เอตฺถ ปน วิมุตฺติสทฺเทน ผลวิมุตฺติ คหิตาฯ จรโตปีติ สมถวิปสฺสนาจาเรน จรโตปิ วิหรนฺตสฺสปิฯ อุปาสกอุปาสิกาฐาเนสุ ลพฺภมานมฺปิ อรหตฺตํ อปฺปกภาวโต ปาฬิยํ อนุทฺธฏนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

นฬกปานสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

9. โคลิยานิสุตฺตวณฺณนา

[173] ปทสมาจาโรติ ตํตํปจฺจยเภททสฺสนาย วิคตตฺตา ปกาเรหิ ทลิทฺทสมาจาโร สิถิลสมาจาโรติ อตฺโถฯ ยสฺมา ปน ตาทิโส สมาจาโร ถิโร ทฬฺโห นาม น โหติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ทุพฺพลสมาจาโร’’ติฯ ‘‘สาขสมาจาโร’’ติ วา ปาโฐ, ตตฺถ ตตฺถ ลคฺคนฏฺเฐน สาขาสทิสสีโลติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘โอฬาริกาจาโร’’ติฯ ปจฺจเยสุ สาเปกฺโขติ ปจฺจเยสุ สาเปกฺขตาย เอว หิสฺส โอฬาริกาจารตา เวทิตพฺพาฯ ครุนา กิสฺมิญฺจิ วุตฺเต คารววเสน ปติสฺสวนํ ปติสฺโส, ปติสฺสวจนภูตํ ตํสภาคญฺจ ยํ กิญฺจิ คารวนฺติ อตฺโถฯ สห ปติสฺเสนาติ สปฺปติสฺเสน, สปฺปติสฺสเวน โอวาทสมฺปฏิจฺฉเนนฯ ปติสฺสียตีติ วา ปติสฺโส, ครุกาตพฺโพ, เตน สห ปติสฺเสนาติ สพฺพํ ปุพฺเพ วิยฯ เตนาห ‘‘สเชฏฺฐเกนา’’ติฯ เสริวิหาโร นาม อตฺตปฺปธานวาโสฯ เตนาห ‘‘นิรงฺกุสวิหาเรนา’’ติฯ

อนุปขชฺชาติ อนุปกฑฺฒิตฺวาฯ ครุฏฺฐานิยานํ อนฺตรํ อนาปุจฺฉา อนุปวิสิตฺวาติ อิมมตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘ตตฺถ โย’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

อาภิสมาจาริกนฺติ อภิสมาจาเร ภวํฯ กิํ ปน ตนฺติ อาห ‘‘วตฺตปฏิปตฺติมตฺตมฺปี’’ติฯ นาติกาลสฺเสว สงฺฆสฺส ปุรโต ปวิสิตพฺพํ, น ปจฺฉา ปฏิกฺกมิตพฺพนฺติ อธิปฺปาเยน อติกาเล จ คามปฺปเวโส อติทิวา ปฏิกฺกมนญฺจ นิวาริตํ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘น อติปาโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อุทฺธจฺจปกติโกติ วิพฺภนฺตจิตฺโตฯ อวจาปลฺเยนาติ ทฬฺหวาตาปหตปลฺลวสทิเสน โลลภาเวนฯ

ปญฺญวตาติ อิมินา ภิกฺขุสารุปฺเปสุ อิติกตฺตพฺเพสุ อุปายปญฺญา อธิปฺเปตา, น สุตมยปญฺญาฯ อภิธมฺเม อภิวินเย โยโคติ อิมินา ภาวนาปญฺญาอุตฺตริมนุสฺสธมฺเม โยโค ปกาสิโตฯ โยโคติ จ ปริจโย อุคฺคณฺหวเสนฯ

อารุปฺปาติ อิมินา จตสฺโสปิ อรูปสมาปตฺติโย คหิตา, ตา ปน จตูหิ รูปสมาปตฺตีหิ วินา น สมฺปชฺชนฺตีติ อาห – ‘‘อารุปฺปาติ เอตฺตาวตา อฏฺฐปิ สมาปตฺติโย วุตฺตา โหนฺตี’’ติฯ กสิเณติ ทสวิเธ กสิเณฯ เอกํ ปริกมฺมกมฺมฏฺฐานนฺติ ยํ กิญฺจิ เอกภาวนา ปริกมฺมทีปนํ ขนฺธกมฺมฏฺฐานํฯ เตนาห ‘‘ปคุณํ กตฺวา’’ติฯ กสิณปริกมฺมํ ปน ตคฺคหเณเนว คหิตํ โหติ, โลกิยา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา เหฏฺฐา คหิตาติ อาห ‘‘อุตฺตริมนุสฺสธมฺเมติ อิมินา สพฺเพปิ โลกุตฺตรธมฺเม ทสฺเสตี’’ติฯ เนยฺยปุคฺคลสฺส วเสนาติ ชานิตฺวา วิตฺถาเรตฺวา ญาตพฺพปุคฺคลสฺส วเสนาติฯ

โคลิยานิสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

10. กีฏาคิริสุตฺตวณฺณนา

[174] ปญฺจ อานิสํเสติ อปฺปาพาธตาทิเก ปญฺจ คุเณฯ ตตฺถ อกฺขิโรคกุจฺฉิโรคาทีนํ อภาโว อปฺปาพาธตาฯ สรีเร เตสํ กุปฺปนทุกฺขสฺส อภาโว อปฺปาตงฺกํฯ สรีรสฺส อุฏฺฐานสุขตา ลหุฏฺฐานํฯ พลํ นาม กายพลํฯ ผาสุวิหาโร อิริยาปถสุขตาฯ อนุปกฺขนฺทานีติ ทุจฺจชนวเสน สตฺตานํ อนุปวิฏฺฐานิฯ สญฺชานิสฺสถาติ เอตฺถ อิติ-สทฺโท อาทิอตฺโถ, ตสฺมา อิติ เอวํ อานิสํสนฺติ อตฺโถฯ

[175] อาวาเส นิยุตฺตาติ อาวาสิกา ตสฺส อนติวตฺตนโตฯ เตนาห ‘‘นิพทฺธวาสิโน’’ติ, นิยตวาสิโนติ อตฺโถฯ