เนยฺยปุคฺคลวเสน ปรินิฏฺฐิตาติ กถาปริวิภาเคน อยเมว เทสนา จตฺตาริ อริยสจฺจานิ ทสฺเสนฺโต อรหตฺตํ ปจฺจกฺขาสีติฯ

อภยราชกุมารสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

9. พหุเวทนิยสุตฺตวณฺณนา

[88] ปญฺจกงฺโคติ วฑฺฒกีกิจฺจสาธเน วาสิอาทิปญฺจกํ องฺคํ สํธนํ เอตสฺมินฺติ ปญฺจกงฺโคฯ ถมฺภาทิวตฺถูนํ ถปนฏฺเฐน ถปติฯ ปณฺฑิตอุทายิตฺเถโร, น กาฬุทายี เถโรฯ

[89] ปริยายติ อตฺตโน ผลํ วตฺเตตีติ ปริยาโย, การณํฯ เวทนาสนฺนิสฺสิโต จ กายิกเจตสิกภาโว การณํฯ เตนาห – ‘‘กายิกเจตสิกวเสน ทฺเว เวทิตพฺพา’’ติฯ ตตฺถ ปสาทกายสนฺนิสฺสิตา กายิกา, เจโตสนฺนิสฺสิตา เจตสิกาฯ สุขาทิวเสน ติสฺโสติ เอตฺถ สุขนทุกฺขนุเปกฺขนานิ สุขาทิเวทนาย การณํฯ ตานิ หิ ปวตฺตินิมิตฺตานิ กตฺวา ตตฺถ สุขาทิสทฺทปฺปวตฺติ, อิมินา นเยน เสเสสุปิ ยถารหํ การณํ นิทฺธาเรตฺวา วตฺตพฺพํฯ อุปวิจารวเสนาติ อารมฺมณํ อุเปจฺจ สวิเสสปวตฺติวเสนฯ ยสฺมิญฺหิ อารมฺมเณ โสมนสฺสเวทนา ปวตฺตติ, อารมฺมณตาย ตํ อุปคนฺตฺวา อิตรเวทนาหิ วิสิฏฺฐตาย สวิเสสํ ตตฺถ ปวตฺติฯ เตนาห ‘‘โสมนสฺสฏฺฐานิยํ รูปํ อุปวิจรตี’’ติฯ เอส นโย เสสเวทนาสุ เคหสฺสิตานีติ เคหนิสฺสิตานิฯ

[90] ปริยาเยนาติ ‘‘อิทเมตฺถ ทุกฺขสฺมินฺติ วทามี’’ติ วุตฺตฏฺฐานํ สนฺธาย วทติฯ ตํ ทสฺเสนฺโตติ กามญฺเจตฺถ สุตฺเต – ‘‘ทฺเวปานนฺท, เวทนา วุตฺตา’’ติ ทฺเว อาทิํ กตฺวา เวทนา ทสฺสิตา, เอกาปิ ปน ทสฺสิตา เอวาติ ทสฺเสนฺโตฯ อุปตฺถมฺเภตุนฺติ เอกาปิ เวทนา วุตฺตา มยา ปริยาเยน, เอวํ สติ ทฺเวปิ วตฺตพฺพาติ เอวํ ตสฺส วาทํ อุปตฺถมฺเภตุํฯ กถํ ปน เอกา เวทนา วุตฺตาติ? ยํ กิญฺจิ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา, อิทเมตฺถ ทุกฺขสฺมินฺติ วทามีติฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ อิติวุตฺตกวณฺณนายํ (อิติวุ. อฏฺฐ. 52 อาทโย) ปรมตฺถทีปนิยํ วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํฯ