7. ธนญฺชานิสุตฺตวณฺณนา

[445] ราชคหํ ปริกฺขิปิตฺวา ฐิตปพฺพตสฺสาติ ปณฺฑวปพฺพตํ สนฺธายาหฯ ราชคหนครสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค ปพฺพตสฺส สมีเป ฐิโต ชนปโท ทกฺขิณาคิริฯ ตณฺฑุลปุฏกานํ ปาลิ เอตฺถาติ ตณฺฑุลปาลิฯ ตสฺส กิร ทฺวารสมีเป ตณฺฑุลวาณิชา ตณฺฑุลปสิพฺพเก วิวริตฺวา ปฏิปาฏิยา ฐเปตฺวา นิสีทนฺติ, เตนสฺส ‘‘ตณฺฑุลปาลิทฺวาร’’นฺติ สมญฺญา อโหสิฯ สพฺพเมว สสฺสํ คณฺหาตีติ ทลิทฺทกสฺสกานํ ทิวสปริพฺพยมตฺตเมว วิสฺสชฺเชตฺวา สพฺพเมว อายโต นิปฺผนฺนํ ธญฺญํ คณฺหาติฯ มนฺทสสฺสานีติ มนฺทนิปฺผตฺติกานิ สสฺสานิฯ

[446] อิมินา นเยนาติ ทาสกมฺมกรสฺส นิวาสนภตฺตเวตฺตนานุปฺปทาเนน มงฺคลทิวเสสุ ธนวตฺถาลงฺการานุปฺปทานาทินา จ โปเสตพฺโพฯ มิตฺตามจฺจานํ ปิยวจนอตฺถจริยาสมานตฺตตาทิ มิตฺตามจฺจกรณียํ กตฺตพฺพํ, ตถา ญาติสาโลหิตานํฯ ตตฺถ อาวาหวิวาหสมฺพทฺเธน ‘‘อมฺหากํ อิเม’’ติ ญายนฺตีติ ญาตี, มาตาปิตาทิสมฺพทฺธตาย สมานโลหิตาติ สาโลหิตาฯ สมฺมา ททนฺเตสุปิ อสชฺชนโต นตฺถิ เอเตสํ ติถีติ อติถิ, เตสํ อตฺตนา สมานปริโภควเสน อติถิกรณียํ กาตพฺพํ, อติถิพลีติ อตฺโถฯ ญาตกภูตปุพฺพา เปตฺติวิสยํ อุปคตา ปุพฺพเปตา, ทกฺขิเณยฺเยสุ กาเลน กาลํ ทานํ ทตฺวา เตสํ อุทฺทิสนํ ปุพฺพเปตกรณียํ, เปตพลีติ อตฺโถฯ คนฺธปุปฺผวิเลปนชาลาภตฺเตหิ กาเลน กาลํ เทวตานํ ปูชา เทวตากรณียํ, เทวตาพลีติ อตฺโถ, ราชกิจฺจกรณํ อุปฏฺฐานํ ราชกรณียํฯ อยมฺปิ กาโยติ อตฺตโน กายํ สนฺธาย วทติฯ อิมมตฺถํ สนฺธายาห ‘‘อิมินา นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ’’ติฯ

[447] ปญฺจ ทุสฺสีลฺยกมฺมานีติ นิจฺจสีลปฏิปกฺขธมฺมาฯ ทส อกุสลกมฺมปถธมฺมา ทส ทุสฺสีลฺยกมฺมานิฯ อธมฺมจารี เอว วิสมจารี กายวิสมาทิจรณโตติ วิสมจารีปทสฺส อตฺโถ วิสุํ น วุตฺโตฯ

[448-453] โอสรนฺติ อปสกฺกนฺติ, ขียนฺตีติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘ปริหายนฺตี’’ติฯ อภิสรนฺตีติ อภิวฑฺฒนวเสน ปวตฺตนฺติฯ เตนาห ‘‘วฑฺฒนฺตี’’ติฯ ตตฺราติ พฺรหฺมโลเกฯ อสฺสาติ พฺรหฺมโลเก อุปฺปนฺนสฺส ธนญฺชานิสฺสฯ ตโต ปฏฺฐายาติ ยทา ภควตา ‘‘เอโส, ภิกฺขเว, สาริปุตฺโต’’ติอาทิ วุตฺตํ, ตโต ปฏฺฐายฯ จตุสจฺจวินิมุตฺตนฺติ นิทฺธาเรตฺวา วิภชิตฺวา วุจฺจมาเนหิ สจฺเจหิ วิมุตฺตํฯ อตฺถโต ปน ตโต ปุพฺเพปิ สจฺจวิมุตฺตํ กถํ น กเถสิเยว สจฺจวิมุตฺตสฺส นิยฺยานสฺส อภาวโตฯ

ธนญฺชานิสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

8. วาเสฏฺฐสุตฺตวณฺณนา

[454] ชาติํ โสเธตุกามา โหนฺตีติ สหวาสีนํ พฺราหฺมณานํ กิริยา ปราเธน วา อสารุปฺปตฺเตน วา ชาติยา อุปกฺกิเลสํ อาสงฺกาย ตํ โสเธตุกามา โหนฺติฯ มนฺเต โสเธตุกามา โหนฺตีติ มนฺตวจเน อาจริยมติโจทนาย อญฺเญน วากฺเยน เกนจิ การเณน สํสเย อุปฺปนฺเน ตํ โสเธตุกามา โหนฺติฯ อนฺตราติ เวมชฺเฌ, อญฺญตฺเถวา อนฺตราสทฺโทติ ตสฺส อญฺญา กถาติ วจนํ อวคนฺตพฺพํฯ ขนฺตีเมตฺตานุทฺทยาทิคุณสมฺปนฺโน เอว ‘‘สีลวาติ คุณวา’’ติอาหฯ เตหิ สีลสฺส วิสฺสชฺชนกาเลปิ ‘‘สีลวา’’ติ วุจฺจติฯ สมฺปนฺนสีลตฺตา วา เตหิ สมนฺนาคโต เอว โหตีติ อาห ‘‘สีลวาติ คุณวา’’ติฯ อาจารสมฺปนฺโนติ สาธุ อาจารวตฺโตฯ

[455] สิกฺขิตาติ เตวิชฺชานํ สิกฺขิตา ตุมฺเห, น ทานิ ตุมฺเหหิ กิญฺจิ กตฺตพฺพํ อตฺถีติ อตฺโถฯ ปฏิญฺญาตาติ ปฏิชานิตฺวา ฐิตาฯ

เวทตฺตยสงฺขาตา ติสฺโส วิชฺชา อชฺฌยนฺตีติ เตวิชฺชาฯ เตนาห ‘‘ติเวทาน’’นฺติฯ ตโย เวเท อณนฺติ อชฺฌยนฺตีติ พฺราหฺมณา, เตสํฯ ยํ เอกํ ปทมฺปิ อกฺขาตํ, ตํ อตฺถโต พฺยญฺชนโต จ เกวลิโน อธิยิโน อปฺปปโยเคนฯ นิฏฺฐาคตมฺหาติ นิปฺผตฺติํ คตา อมฺหา เตวิชฺชาย สกสมยสฺส กถเนฯ

มโนกมฺมโต หิ วตฺตสมฺปทาติการณูปจาเรนายมตฺโถ วุตฺโตติ อาห – ‘‘เตน สมนฺนาคโต หิ อาจารสมฺปนฺโน โหตี’’ติฯ

ขยาตีตนฺติ วฑฺฒิปกฺเข ฐิตนฺติ อตฺโถฯ สุกฺกปกฺขปาฏิปทโต ปฏฺฐาย หิ จนฺโท วฑฺฒตีติ วุจฺจติ, น ขียตีติฯ วนฺทมานา ชนา นมกฺการํ กโรนฺติฯ

อตฺถทสฺสเนนาติ วิวรเณน ทสฺสนปริณายกฏฺเฐน โลกสฺส จกฺขุ หุตฺวา สมุปฺปนฺนํฯ