5. มาคณฺฑิยสุตฺตวณฺณนา

[207] ทฺเว มาคณฺฑิยาติ ทฺเว มาคณฺฑิยนามกาฯ เทวคพฺภสทิสนฺติ เทวานํ วสนโอวรกสทิสํฯ เอตํ วุตฺตนฺติ ‘‘ภารทฺวาชโคตฺตสฺส พฺราหฺมณสฺส อคฺยาคาเร ติณสนฺถารเก’’ติ เอตํ วุตฺตํฯ น เกวลํ ตํ ทิวสเมวาติ ยํ ทิวสํ มาคณฺฑิโย ปริพฺพาชโก ติณสนฺถารกํ ปญฺญตฺตํ, น เกวลํ ตํ ทิวสเมว ภควา เยนญฺญตโร วนสณฺโฑ, เตนุปสงฺกมีติ โยชนาฯ คามูปจาเรติ คามสมีเปฯ สญฺญาณํ กตฺวาติ สญฺญาณํ กตฺวา วิยฯ น หิ ภควโต ตสฺส สญฺญาณกรเณ ปโยชนํ อตฺถิฯ

สมณเสยฺยานุรูปนฺติ สมณสฺส อนุจฺฉวิกา เสยฺยาฯ ปาสํสตฺโถ หิ อยํ รูป-สทฺโทฯ เตนาห ‘‘อิมํ ติณสนฺถารก’’นฺติอาทิฯ อนากิณฺโณติ วิลุฬิโต อฆฏฺฏิโตฯ หตฺถปาทสีเสหิ ตตฺถ ตตฺถ ปหเฏน น จลิโต อภินฺโน, อจลิตตฺตา เอว อภินฺนํ อตฺถรณํฯ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ปญฺญตฺโต วิยาติ อยํ เฉเกน จิตฺตกาเรน จินฺเตตฺวา ตุลิกาย ปริจฺฉินฺนเลขาย ปริจฺฉินฺทิตฺวา ลิขิตา จิตฺตกตเสยฺยา วิยฯ ภูนํ วุจฺจติ วฑฺฒิตํ, ตํ หนฺตีติ ภูนหุโนฯ เตนาห ‘‘หตวฑฺฒิโน’’ติฯ ตํ ปนายํ จกฺขาทีสุ สํวรวิธานํ วฑฺฒิหนนํ มญฺญติฯ เตนาห ‘‘มริยาทการกสฺสา’’ติฯ พฺรูเหตพฺพนฺติ อุฬารวิสยูปหาเรน วฑฺเฒตพฺพํ ปีเณตพฺพํฯ ตํ ปน อนนุภูตานุภวเนน โหตีติ อาห ‘‘อทิฏฺฐํ ทกฺขิตพฺพ’’นฺติฯ อนุภูตํ ปน อปณีตํ โหตีติ วุตฺตํ ‘‘ทิฏฺฐํ สมติกฺกมิตพฺพ’’นฺติฯ เสสวาเรสุปิ เอเสว นโยฯ ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาที กิเรส ปริพฺพาชโก, ตสฺมา เอวํ ฉสุ ทฺวาเรสุ วฑฺฒิํ ปญฺญเปติฯ ยสฺมา ยํ ฉนฺนมฺปิ จกฺขาทีนํ ยถาสกํ วิสยคฺคหณํ ปฏิกฺขิปนฺโต โลกสฺส อวฑฺฒิตํ วินาสเมว ปญฺญเปติ, ตสฺมา โส สยมฺปิ วฑฺฒิหโต หตวฑฺฒิโตฯ

สํกิเลสโต อารกตฺตา อริโย นิยฺยานิกธมฺมภาวโต ญาโย ธมฺโมฯ วชฺชเลสสฺสปิ อภาวโต กุสโลฯ เตนาห ‘‘ปริสุทฺเธ การณธมฺเม อนวชฺเช’’ติฯ อุคฺคตสฺสาติ อุจฺจกุลีนตาทินา อุฬารสฺสฯ มุเข อารกฺขํ ฐเปตฺวาติ มุเขน สํยโต หุตฺวาฯ อมฺพชมฺพูอาทีนิ คเหตฺวา วิย อปูรยมาโนติ อมฺพชมฺพูอาทีนิ อญฺญมญฺญวิสทิสานิ วิย ปูรณกถานเยน ยํ กิญฺจิ อกเถตฺวาฯ เตนาห ‘‘มยา กถิตนิยาเมนา’’ติฯ