5. จูฬยมกวคฺโค

1. สาเลยฺยกสุตฺตวณฺณนา

[439] มหาชนกาเย สนฺนิปติเตติ เกจิ ‘‘ปหํสนวิธิํ ทสฺเสตฺวา ราชกุมารํ หาเสสฺสามา’’ติ, เกจิ ‘‘ตํ กีฬนํ ปสฺสิสฺสามา’’ติ เอวํ มหาชนสมูเห สนฺนิปติเตฯ เทวนฏนฺติ ทิพฺพคนฺธพฺพํฯ กุสลํ กุสลนฺติ วจนํ อุปาทายาติ ‘‘กจฺจิ กุสลํ? อาม กุสล’’นฺติ วจนปฏิวจนวเสน ปวตฺตกุสลวาทิตาย เต มนุสฺสา อาทิโต กุสลาติ สมญฺญํ ลภิํสุฯ เตสํ กุสลานํ อิสฺสราติ ราชกุมารา โกสลาฯ โกสเล ชาตาฯ เตสํ นิวาโสติ สพฺพํ ปุพฺเพ วุตฺตนยเมวฯ เตนาห ‘‘โส ปเทโส โกสลาติ วุจฺจตี’’ติฯ

จาริกํ จรมาโนติ สามญฺญวจนมฺปิ ‘‘มหตา…เป.… ตทวสรี’’ติ วจนโต วิเสสํ นิวิฏฺฐเมวาติ อาห ‘‘อตุริตจาริกํ จรมาโน’’ติฯ มหตาติ คุณมหตฺเตนปิ สงฺขฺยามหตฺเตนปิ มหตาฯ ตสฺมิญฺหิ ภิกฺขุสมูเห เกจิ อธิสีลสิกฺขาวเสน สีลสมฺปนฺนา, ตถา เกจิ สีลสมาธิสมฺปนฺนา, เกจิ สีลสมาธิปญฺญาสมฺปนฺนาติ คุณมหตฺเตนปิ โส ภิกฺขุสมูโห มหาติฯ ตํ อนามสิตฺวา สงฺขฺยามหตฺตเมว ทสฺเสนฺโต ‘‘สตํ วา’’ติอาทิมาหฯ อญฺญคามปฏิพทฺธชีวิกาวเสน สโมสรนฺติ เอตฺถาติ สโมสรณํ, คาโม นิวาสคาโมฯ นฺติ สาลํ พฺราหฺมณคามํฯ วิหาโรติ ภควโต วิหรณฏฺฐานํฯ เอตฺถาติ เอตสฺมิํ สาเลยฺยกสุตฺเตฯ อนิยมิโตติ อสุกสฺมิํ อาราเม ปพฺพเต รุกฺขมูเล วาติ น นิยมิโต, สรูปคฺคหณวเสน น นิยมิตฺวา วุตฺโตฯ ตสฺมาติ อนิยมิตตฺตาฯ อตฺถาปตฺติสิทฺธมตฺถํ ปริกปฺปนวเสน ทสฺเสนฺโต ‘‘วนสณฺโฑ ภวิสฺสตี’’ติ อาห, อทฺธา ภเวยฺยาติ อตฺโถฯ

อุปลภิํสูติ (สารตฺถ. ฏี. 1.1.เวรญฺชกณฺฑวณฺณนา; ที. นิ. ฏี. 1.255; อ. นิ. ฏี. 2.3.64) สวนวเสน อุปลภิํสูติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘โสตทฺวาร…เป.… ชานิํสู’’ติ อาหฯ อวธารณผลตฺตา สพฺพมฺปิ วากฺยํ อนฺโตคธาวธารณนฺติ อาห ‘‘ปทปูรณมตฺเต วา นิปาโต’’ติฯ อวธารณตฺเถติ ปน อิมินา อิฏฺฐตฺถาวธารณตฺถํ โข-สทฺทคฺคหณนฺติ ทสฺเสติฯ