กายงฺคนฺติ กายเมว องฺคนฺติ วทนฺติ, กายสงฺขาตํ องฺคํ สีสาทิอวยวนฺติ อตฺโถฯ ตถา ‘‘โหตุ, สาธู’’ติ เอวมิทํ วาจาย อวยโว วาจงฺคนฺติฯ

[363] อาหรนฺตีติ อภิหรนฺติฯ ปุญฺญนฺติ ปุญฺญผลสงฺขาโต อานุภาโวฯ ปุญฺญผลมฺปิ หิ อุตฺตรปทโลเปน ‘‘ปุญฺญ’’นฺติ วุจฺจติ – ‘‘กุสลานํ, ภิกฺขเว, ธมฺมานํ สมาทานเหตุ เอวมิทํ ปุญฺญํ ปวฑฺฒตี’’ติอาทีสุ (ที. นิ. 3.80)ฯ เตนาห ‘‘อายติํ วิปากกฺขนฺธา’’ติฯ ปุญฺญมหีติ มหติ ปุญฺญผลวิภูติ เสตจฺฉตฺตมกุฏจามราทิฯ เตน วุตฺตํ ‘‘วิปากกฺขนฺธานํเยว ปริวาโร’’ติฯ ลิจฺฉวีหิ เปสิเตน ขาทนียโภชนีเยน สมโณ โคตโม สสาวกสงฺโฆ มยา ปริวิสิโต, ตสฺมา ลิจฺฉวีนเมว ตํ ปุญฺญํ โหตีติฯ เตนาห ‘‘ตํ ทายกานํ สุขาย โหตู’’ติฯ ยสฺมา ปน ภควโต ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ สจฺจเกน ทานํ ทินฺนํ, น ลิจฺฉวีหิ, ตสฺมา ภควา สจฺจกสฺส สติํ ปริวตฺเตนฺโต ‘‘ยํ โข’’ติอาทิมาหฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อิติ ภควา’’ติอาทิฯ นิคณฺฐสฺส มเตน วินาเยวาติ สจฺจกสฺส จิตฺเตน วินา เอว ตสฺส ทกฺขิณํ เขตฺตคตํ กตฺวา ทสฺเสติฯ เตนาห ‘‘อตฺตโน ทินฺนํ ทกฺขิณํ…เป.… นิยฺยาเตสี’’ติฯ

จูฬสจฺจกสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

6. มหาสจฺจกสุตฺตวณฺณนา

[364] เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรตีติ อิมินา ตทา ภควโต เวสาลิยํ นิวาสปริจฺฉินฺโน ปุพฺพณฺหาทิเภโท สพฺโพ สมโย สาธารณโต คหิโต, ตถา เตน โข ปน สมเยนาติ จ อิมินาฯ ปุพฺพณฺหสมยนฺติ ปน อิมินา ตพฺพิเสโส, โย ภิกฺขาจารตฺถาย ปจฺจเวกฺขณกาโลฯ อฏฺฐกถายํ ปน ‘‘ตีหิ ปเทหิ เอโกว สมโย วุตฺโต’’ติ วุตฺตํ วิเสสสฺส สามญฺญนฺโตคธตฺตาฯ มุขโธวนสฺส ปุพฺพกาลกิริยาภาวสามญฺญโต วุตฺตํ ‘‘มุขํ โธวิตฺวา’’ติฯ มุขํ โธวิตฺวา เอว หิ วาสธุโร เจ, เวลํ สลฺลกฺเขตฺวา ยถาจิณฺณํ ภาวนานุโยคํ, คนฺถธุโร เจ, คนฺถปริจเย กติปเย นิสชฺชวาเร อนุยุญฺชิตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย วิตกฺกมาฬํ อุปคจฺฉติฯ