9. มหาสาโรปมสุตฺตวณฺณนา

[307] นจิรปกฺกนฺเตติ น จิรํ ปกฺกนฺเต, ปกฺกนฺตสฺส สโต น จิรสฺเสวฯ สลิงฺเคเนวาติ มุณฺฑิยกาสายคฺคหณาทินา อตฺตโน ปุริมลิงฺเคเนวฯ ปาฏิเยกฺเก ชาเตติ วิปนฺนาจารทิฏฺฐิตาย ปกาสนียกมฺมกรณโต ปรํ อญฺญติตฺถิยสทิเส วิสุํ ภูเตฯ กุลปุตฺโตติ ชาติมตฺเตน กุลปุตฺโตฯ อสมฺภินฺนายาติ สมฺเภทรหิตาย, ชาติสงฺกรวิรหิตายาติ อตฺโตฯ ชาติสีเสน อิธ ชาติวตฺถุกํ ทุกฺขํ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘โอติณฺโณติ ยสฺส ชาติ อนฺโต อนุปวิฏฺฐา’’ติฯ ชาโต หิ สตฺโต ชาตกาลโต ปฏฺฐาย ชาตินิมิตฺเตน ทุกฺเขน อนฺโต อนุปวิฏฺโฐ วิย วิพาธียติฯ ชรายาติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ จตฺตาโร ปจฺจยา ลพฺภนฺตีติ ลาภา, จตุนฺนํ ปจฺจยานํ ลพฺภมานานํ สุกตภาโว สุฏฺฐุ อภิสงฺขตภาโวฯ วณฺณภณนนฺติ คุณกิตฺตนํฯ อปญฺญาตาติ สมฺภาวนาวเสน น ปญฺญาตาฯ ลาภาทินิพฺพตฺติยาภาวทสฺสนญฺเหตํฯ เตนาห ‘‘ฆาสจฺฉาทนมตฺตมฺปิ น ลภนฺตี’’ติฯ อปฺเปสกฺขาติ อปฺปานุภาวาฯ สา ปน อปฺเปสกฺขตา อธิปเตยฺยสมฺปตฺติยา จ ปริวารสมฺปตฺติยา จ อภาเวน ปากฏา โหติฯ ตตฺถ ปริวารสมฺปตฺติยา อภาวํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อปฺปปริวารา’’ติ อาหฯ

สาเรนปิ เกจิ อชานเนน อญฺญาลาเภน วา อสารภูตมฺปิ กตฺตพฺพํ กโรนฺตีติ ตโต วิเสสนตฺถํ ‘‘สาเรน สารกรณีย’’นฺติ วุตฺตนฺติ ตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อกฺขจกฺกยุคนงฺคลาทิก’’นฺติ อาหฯ พฺรหฺมจริยสฺสาติ สิกฺขาตฺตยสงฺคหสฺส สาสนพฺรหฺมจริยสฺสฯ มหารุกฺขสฺส มคฺคผลสารสฺส ญาณทสฺสนเผคฺคุกสฺส สมาธิตจสฺส สีลปปฏิกสฺส จญฺจลสภาวา สํสปฺปจารีติ จ จตฺตาโร ปจฺจยา สาขาปลาสํ นามฯ เตเนวาติ ลาภสกฺการสิโลกนิพฺพตฺตเนเนวฯ สาโร เม ปตฺโตติ อิมสฺมิํ สาสเน อธิคนฺตพฺพสาโร นาม อิมินา ลาภาทินิพฺพตฺตเนน อนุปฺปตฺโตติ โวสานํ นิฏฺฐิตกิจฺจํ อาปนฺโนฯ

[310] ญาณทสฺสนนฺติ ญาณภูตํ ทสฺสนํ วิสยสฺส สจฺฉิกรณวเสน ปวตฺตํ อภิญฺญาญาณํฯ สุขุมํ รูปนฺติ เทวาทีนํ, อญฺญมฺปิ วา สุขุมสภาวํ รูปํฯ เตนาห ‘‘อนฺตมโส…เป.… วิหรนฺตี’’ติ, ทิพฺพจกฺขุ หิ อิธ อุกฺกฏฺฐนิทฺเทเสน ‘‘ญาณทสฺสน’’นฺติ คหิตํฯ