5. นิวาปสุตฺตวณฺณนา

[261] นิวปฺปตีติ นิวาโป, นิวาปํ วตฺเตติ, นิวาปโภชนํ วา เอตสฺสาติ เนวาปิโก, นิวาเปน มิเค ปโลเภตฺวา คณฺหนกมาควิโกฯ ติณพีชานีติ นิวาปติณพีชานิฯ วปฺปนฺติ สสฺสํ วิย วปิตพฺพฏฺเฐน วปฺปํฯ ‘‘มยํ วิย อญฺเญ เก อีทิสํ ลภิสฺสนฺตี’’ติ มานมทํ อาปชฺชิสฺสนฺติฯ วิสฺสฏฺฐสติภาวนฺติ อนุสฺสงฺกิตปริสงฺกิตภาวํฯ ติรจฺฉานา หิ วิชาติยพลวติรจฺฉานวสนฏฺฐาเนสุ สาสงฺกา อุพฺพิคฺคหทยา อปฺปมตฺตา โหนฺติ วิเสสโต มาควิกาทิมนุสฺสูปจาเร, รสตณฺหาย ปน พทฺธา ปมาทํ อาปชฺชสฺสนฺติฯ นิวปติ เอตฺถาติ นิวาโป, นิวาปภูมิ นิวาปฏฺฐานํฯ เตนาห ‘‘นิวาปฏฺฐาเน’’ติฯ ‘‘ยถากามกรณียา’’ติ วุตฺตมตฺถํ วิวริตุํ ‘‘เอกํ กิรา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ นีวารวนํ วิยาติ นีวารสฺส สมูโห วิยฯ นีวาโร นาม อรญฺเญ สยํชาตวีหิชาติฯ เมฆมาลา วิยาติ เมฆฆฏา วิยฯ เอกคฺฆนนฺติ เอกชฺฌํ วิย อวิรฏฺฐํฯ ปกฺกมนฺตีติ อาสงฺกปริสงฺกา หุตฺวา ปกฺกมนฺติฯ กณฺเณ จาลยมานาติ อนาสงฺกนฺตานํ ปหฏฺฐาการทสฺสนํฯ มณฺฑลคุมฺพนฺติ มณฺฑลกากาเรน ฐิตํ คุมฺพํฯ

[262] กปฺเปตฺวาติ อุปมาภาเวน ปริกปฺเปตฺวาฯ มิเค อตฺตโน วเส วตฺตาปนํ วสีภาโวฯ โส เอว อิชฺฌนฏฺเฐน อิทฺธิ, ปภาวนฏฺเฐน อานุภาโวฯ

[263] ภเยน โภคโตติ ภเยน สห สภยํ นิวาปปริโภคโตฯ พลวีริยนฺติ กายพลญฺจ อุฏฺฐานวีริยญฺจฯ อฏฺฐกถายํ ปน พลเมว วีริยํฯ พลนฺติ จ สรีรพลํ, ตญฺจ อตฺถโต มนสิการมคฺเคหิ อปราปรํ สญฺจรณกวาโตติ วุตฺตํ ‘‘อปราปรํ สญฺจรณวาโยธาตู’’ติฯ

[264] สิกฺขิตเกราฏิกาติ ปริจิตสาเฐยฺยา, วญฺจกาติ อตฺโถฯ อิทฺธิมนฺโต วิย อานุภาววนฺโต วิยฯ ปจุรชเนหิ ปรภูตา ชาตาติ ปรชนา, มหาภูตาฯ เตนาห ‘‘ยกฺขา’’ติฯ สมนฺตา สปฺปเทสนฺติ สมนฺตโต ปเทสวนฺตํ วิปุโลกาสสนฺนิวาสฏฺฐานํฯ ตสฺส ปน สปฺปเทสตา มหาโอกาสตายาติ วุตฺตํ ‘‘มหนฺตํ โอกาส’’นฺติฯ

[265] ฆฏฺเฏสฺสนฺตีติ ‘‘สภยสมุฏฺฐาน’’นฺติ สญฺญาทานวเสน จิตฺตํ เจเตสฺสนฺติ, ตาเสสฺสนฺตีติ อตฺโถฯ ปริจฺจชิสฺสนฺตีติ นิพฺพิสิสฺสนฺติฯ มหลฺลโกติ ชาติยา มหลฺลโก ชิณฺโณฯ ทุพฺพโลติ พฺยาธิวเสน, ปกติยา วา พลวิรหิโตฯ

[267] นิวาปสทิสตาย นิวาโปติ วาฯ โลกปริยาปนฺนํ หุตฺวา กิเลเสหิ อามสิตพฺพตาย โลกามิสานีติ วาฯ วฏฺเฏ อามิสภูตตฺตา วฏฺฏามิสภูตานํฯ วสํ วตฺเตตีติ กามคุเณหิ กามคุเณ คิทฺเธ สตฺเต ตสฺเสว เคธสฺส วเสน อตฺตโน วเส วตฺเตตีติฯ เตนาห –