เมนู

อาทิโต ลปนํ อาลาโป, วจนปฏิวจนวเสน ปวตฺโต ลาโป สลฺลาโปฯ ภิกฺขุนิยาติ อิทํ นิทสฺสนมตฺตํฯ ยาย กายจิปิ อิตฺถิยา สนฺตกปริโภควเสน อุปฺปนฺนราโคปิ สมฺโภคสํสคฺโคว

ปญฺจวิธสํสคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

คาหคาหกาทิวณฺณนา

ภิกฺขุโน ภิกฺขูหิ กายปรามาโส กายสมฺพาหนาทิวเสนฯ กายสํสคฺคนฺติ กายปรามาสสํสคฺคํฯ คาหคาหโกติ คณฺหนกานํ คณฺหนโกติ อตฺโถฯ คาหมุตฺตโกติ อโยนิโส อามิเสหิ สงฺคณฺหนเกหิ สยํ มุจฺจนโกฯ มุตฺตคาหโกติ ยถาวุตฺตสงฺคหโต มุตฺตานํ สงฺคณฺหนโกฯ มุตฺตมุตฺตโกติ มุจฺจนเกหิ สยมฺปิ มุจฺจนโกฯ คหณวเสน สงฺคณฺหนวเสนฯ อุปสงฺกมนฺติ ตโต กิญฺจิ โลกามิสํ ปจฺจาสีสนฺตา, น ทกฺขิเณยฺยวเสนฯ ภิกฺขุปกฺเข คหณวเสนาติ ปจฺจยลาภาย สงฺคณฺหนวเสนาติ โยเชตพฺพํฯ วุตฺตนเยนาติ ‘‘อามิเสนา’’ติอาทินา วุตฺตนเยนฯ

ฐานนฺติ อตฺตโน ฐานาวตฺถํฯ ปาปุณิตุํ น เทติ อุปฺปนฺนเมว ตํ ปฏิสงฺขานพเลน นีหรนฺโต วิกฺขมฺเภติฯ เตนาห ‘‘มนฺเตนา’’ติอาทิฯ ยถา ชีวิตุกาโม ปุริโส กณฺหสปฺเปน, อมิตฺเตน วา สห น สํวสติ, เอวํ ขณมตฺตมฺปิ กิเลเสหิ สห น สํวสตีติ อตฺโถฯ

จตุปาริสุทฺธิสีลํ โลกิยํ โลกุตฺตรญฺจฯ ตถา สมาธิปิฯ วิปสฺสนาย ปาทกา วิปสฺสนาปาทกาติ อฏฺฐสมาปตฺติคฺคหเณน ยถา โลกิยสมาธิ คหิโต, เอวํ วิปสฺสนาปาทกา เอเตสนฺติ วิปสฺสนาปาทกาติ อฏฺฐสมาปตฺติคฺคหเณเนว โลกุตฺตโร สมาธิ คหิโตฯ ยถา หิ จตฺตาริ รูปชฺฌานานิ อธิฏฺฐานํ กตฺวา ปวตฺโต มคฺคสมาธิ วิปสฺสนาปาทโก, เอวํ จตฺตาริ อรูปชฺฌานานิ อธิฏฺฐานํ กตฺวา ปวตฺโตปิฯ สมาปตฺติปริยาโย ปน ปุพฺพโวหาเรน เวทิตพฺโพฯ ปฏิปกฺขสมุจฺเฉทเนน สมฺมา อาปชฺชนโต วา ยถา ‘‘โสตาปตฺติมคฺโค’’ติฯ เอวเมตฺถ สีลสมาธีนมฺปิ มิสฺสกภาโว เวทิตพฺโพ, น ปญฺญาย เอวฯ วิมุตฺตีติ อริยผลนฺติ วุตฺตํ ‘‘วิมุตฺติสมฺปนฺโน’’ติ วุตฺตตฺตาฯ ตญฺหิ นิปฺผาทนฏฺเฐน สมฺปาเทตพฺพํ, น นิพฺพานนฺติฯ

เอตฺถ จ อปฺปิจฺฉตาย ลทฺธปจฺจเยน ปริตุสฺสติ, สนฺตุฏฺฐตาย ลทฺธา เต อคธิโต อมุจฺฉิโตอาทีนวทสฺสี นิสฺสรณปญฺโญ ปริภุญฺชติ, เอวํภูโต จ กตฺถจิ อลคฺคมานสตาย ปวิเวกํ ปริพฺรูเหนฺโต เกนจิ อสํสฏฺโฐ วิหรติ คหฏฺเฐน วา ปพฺพชิเตน วาฯ โส เอวํ อชฺฌาสยสมฺปนฺโน วีริยํ อารภติ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา, อนธิคมสฺส อธิคมายฯ อารภนฺโต จ ยถาสมาทินฺนํ อตฺตโน สีลํ ปจฺจเวกฺขติ, ตสฺส สีลสฺส สุปริสุทฺธตํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชติ อวิปฺปฏิสาโร, อยมสฺส สีลสมฺปทาฯ ตสฺส อวิปฺปฏิสารมูลเกหิ ปาโมชฺชปีติปสฺสทฺธิสุเขหิ สมฺมา พฺรูหิตํ จิตฺตํ สมฺมเทว สมาธิยติ, อยมสฺส สมาธิสมฺปทาฯ ตโต ยถาภูตํ ชานํ ปสฺสํ นิพฺพินฺทติ, นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ, วิราคา วิมุจฺจติ, อยมสฺส ปญฺญาสมฺปทาฯ วิมุตฺตจิตฺตตา ปนสฺส วิมุตฺติสมฺปทา, ตโต วิมุตฺติโต ญาณทสฺสนนฺติ เอเตสํ ทสนฺนํ กถาวตฺถูนํ อนุปุพฺพี เวทิตพฺพาฯ ตสฺส โย ทสหิ กถาวตฺถูหิ สมนฺนาคโม, อยํ อตฺตหิตาย ปฏิปตฺติฯ ยา เนสํ ปเรสํ สํกิตฺตนํ, อยํ ปรหิตาย ปฏิปตฺติฯ ตาสุ ปุริมา ญาณปุพฺพงฺคมา ญาณสมฺปยุตฺตา จ, อิตรา กรุณาปุพฺพงฺคมา กรุณาสมฺปยุตฺตา จาติ สพฺพํ ญาณกรุณากณฺฑํ วตฺตพฺพํฯ

ทสหิ กถาวตฺถูหิ กรณภูเตหิ ภิกฺขูนํ โอวาทํ เทติ, ‘‘ภิกฺขุนา นาม อตฺริจฺฉตาทิเก ทูรโต วชฺเชตฺวา สมฺมเทว อปฺปิจฺเฉน ภวิตพฺพ’’นฺติอาทินา ตํ ตํ กถาวตฺถุํ ภิกฺขูนํ อุปทิสตีติ อตฺโถฯ อุปทิสนฺโต หิ ตานิ ‘‘เตหิ ภิกฺขู โอวทตี’’ติ วุตฺโตฯ โอวทติเยว สรูปทสฺสนมตฺเตนฯ สุขุมํ อตฺถํ ปริวตฺเตตฺวาติ เอวมฺปิ อปฺปิจฺฉตา โหติ เอวมฺปีติ อปฺปิจฺฉตาทิวเสน อปราปรํ อปฺปิจฺฉตาวุตฺติํ ทสฺเสตฺวา ตตฺถ สุขุมนิปุณํ อปฺปิจฺฉตาสงฺขาตํ อตฺถํ ชานาเปตุํ น สกฺโกติฯ วิญฺญาเปตีติ ยถาวุตฺเตหิ วิเสเสหิ วิญฺญาเปติฯ การณนฺติ เยน การเณน อปฺปิจฺฉตา อิชฺฌติ, ตํ ปน ‘‘มหิจฺฉตาทีสุ เอเต โทสา, อปฺปิจฺฉตาย อยมานิสํโส’’ติอาทีนวานิสํสทสฺสนํ ทฏฺฐพฺพํฯ สมฺมา เหตุนา อปฺปิจฺฉตํ ทสฺเสตีติ สนฺทสฺสโกฯ คาเหตุนฺติ ยถา คณฺหติ, ตถา กาตุํ, ตตฺถ ปฏฺฐเปตุนฺติ อตฺโถฯ อุสฺสาหชนนวเสนาติ ยถา ตํ สมาทานํ นิจฺจลํ โหติ, เอวํ อุสฺโสฬฺหิยา อุปฺปาทนวเสน สมฺมเทว อุตฺเตเชตีติ สมุตฺเตชโกฯ อุสฺสาหชาเตติ อปฺปิจฺฉตาย ชาตุสฺสาเหฯ

วณฺณํ วตฺวา ตตฺถ สมฺปตฺติํ อายติญฺจ ลพฺภมานคุณํ กิตฺเตตฺวา สมฺปหํเสติ สมฺมเทว ปกาเรหิ โตเสตีติ สมฺปหํสโกฯ เอวํ สนฺตุฏฺฐิอาทีสุ ยถารหํ โยชนา กาตพฺพาฯ

คาหคาหกาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺจลาภวณฺณนา

[253] สตฺถุ สมฺมุขา เอวํ วณฺโณ อพฺภุคฺคโตติฯ อิมินา ตสฺส วณฺณสฺส ยถาภูตคุณสมุฏฺฐิตตํ ทสฺเสติฯ มนฺทมนฺโท วิยาติ อติ วิย อเฉโก วิยฯ อพลพโล วิยาติ อติ วิย อพโล วิยฯ ภากุฏิกภากุฏิโก วิยาติ อติ วิย ทุมฺมุโข วิยฯ อนุมสฺสาติ อนุมสิตฺวา, ทส กถาวตฺถูนิ สรูปโต วิเสสโต จ อนุปริคฺคเหตฺวาติ อตฺโถฯ ปริคฺคณฺหนํ ปน เนสํ อนุปวิสนํ วิย โหตีติ วุตฺตํ ‘‘อนุปวิสิตฺวา’’ติฯ สพฺรหฺมจารีหิ วณฺณภาสนํ เอโก ลาโภติ โยชนาฯ เอวํ เสเสสุปิฯ ปตฺถยมาโน เอวมาห ธมฺมครุตายาติ อธิปฺปาโยฯ

ปญฺจลาภวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

จาริกาทิวณฺณนา

[254] อภิรมนํ อภิรตํ, ตเทว อนุนาสิกโลปํ อกตฺวา วุตฺตํ ‘‘อภิรนฺต’’นฺติฯ ภาวนปุํสกญฺเจตํฯ อนภิรติ นาม นตฺถิ, อภิรมิตฺวา จิรวิหาโรปิ นตฺถิ สมฺมเทว ปริญฺญาตวตฺถุกตฺตาฯ สพฺพสหา หิ พุทฺธา ภควนฺโต อสยฺหลาภิโนฯ

ปุพฺเพ ธมฺมครุตากิตฺตนปสงฺเคน คหิตํ อคฺคหิตญฺจ มหากสฺสปปจฺจุคฺคมนาทิํ เอกเทเสน ทสฺเสตฺวา วนวาสิติสฺสสามเณรสฺส วตฺถุํ วิตฺถาเรตฺวา ชนปทจาริกํ กเถตุํ ‘‘ภควา หี’’ติอาทิ อารทฺธํฯ อากาสคามีหิ สทฺธิํ คนฺตุกาโม ‘‘ฉฬภิญฺญานํ อาโรเจหี’’ติ อาหฯ สงฺฆกมฺเมน สิชฺฌมานาปิ อุปสมฺปทา สตฺถุ อาณาวเสเนว สิชฺฌนโต ‘‘พุทฺธทายชฺชํ เต ทสฺสามี’’ติ วุตฺตนฺติ วทนฺติฯ