3. โอปมฺมวคฺโค

1. กกจูปมสุตฺตวณฺณนา

[222] โมฬินฺติ เกสรจนํฯ เวหายสนฺติ อากาเสฯ รตนจงฺโกฏวเรนาติ รตนสิลามยวรจงฺโกฏเกน สหสฺสเนตฺโต สิรสา ปฏิคฺคหิฯ ‘‘สุวณฺณจงฺโกฏกวเรนา’’ติปิ (พุ. วํ. อฏฺฐ. 23 ทูเรนิทานกถา; ชา. อฏฺฐ. 1.2 อวิทูเรนิทานกถา) ปาโฐฯ

สาติ โมฬิฯ โมฬิ เอตสฺส อตฺถีติ โมฬิโก, โมฬิโก เอว โมฬิโยฯ ผคฺคุโนติ ปน นามํฯ สงฺขาติ สมญฺญาฯ เวลียติ ขณมุหุตฺตาทิวเสน อุปทิสียตีติ เวลา, กาโลติ อาห ‘‘ตายํ เวลายํ…เป.… อยํ กาลเวลา นามา’’ติฯ เวลยติ ปริจฺเฉทวเสน ติฏฺฐตีติ เวลา, สีมาฯ เวลยติ สํกิเลสปกฺขํ จาลยตีติ เวลา, สีลํฯ อนติกฺกมนฏฺโฐปิ จสฺส สํกิเลสธมฺมนิมิตฺตํ อจลนเมวฯ วิญฺญุปุริสาภาเว ฉปญฺจวาจามตฺตํ โอวาเท ปมาณํ นามฯ ทวสหคตํ กตฺวาติ กีฬาสหิตํ กตฺวาฯ

มิสฺสีภูโตติ อนนุโลมิกสํสคฺควเสน มิสฺสีภูโตฯ ‘‘อวณฺณํ ภาสตี’’ติ สงฺเขปโต วุตฺตํ วิวริตุํ ‘‘ตาปนปจนโกฏฺฏนาทีนี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อธิกรณมฺปิ กโรตีติ เอตฺถ ยถา โส อธิกรณาย ปริสกฺกติ, ตํทสฺสนํ ‘‘อิเมสํ ภิกฺขูน’’นฺติอาทิฯ อธิกรณํ อากฑฺฒตีติ อธิกรณํ อุทฺทิสฺส เต ภิกฺขู อากฑฺฒติ, อธิกรณํ วา เตสุ อุปฺปาเทนฺโต อากฑฺฒติฯ อุทฺเทสปทํ วาติ ปทโส อุทฺเทสมตฺตํ วาฯ เนว ปิยกมฺยตายาติ เนว อตฺตนิ สตฺถุโน ปิยภาวกามตายฯ น เภทาธิปฺปาเยนาติ น สตฺถุโน เตน ภิกฺขุนา เภทาธิปฺปาเยนฯ อตฺถกามตายาติ โมฬิยผคฺคุนสฺส หิตกามตายฯ

[224] อวณฺณภาสเนติ ภิกฺขุนีนํ อคุณกถเนฯ ฉนฺทาทีนํ วตฺถุภาวโต กามคุณา เคหํ วิย เคหํ, เต จ เต สิตา นิสฺสิตาติ เคหสฺสิตาติ วุตฺตาฯ ตณฺหาฉนฺทาปิ ตาสํ กตฺตุกามตาปีติ อุภเยปิ ตณฺหาฉนฺทา, ปฏิฆฉนฺทา ปน เตสํ กตฺตุกามตา เอวฯ ผลิกมณิ วิย ปกติปภสฺสรสฺส จิตฺตสนฺตานสฺส อุปสงฺโค วิย วิปริณามการณํ ราคาทโยติ อาห ‘‘รตฺตมฺปิ จิตฺตํ วิปริณต’’นฺติอาทิฯ