อปริกฺขยปฏิภานา หิ พุทฺธา ภควนฺโต, ยโต วุตฺตํ ‘‘นตฺถิ ธมฺมเทสนาย หานี’’ติ (ที. นิ. ฏี. 3.141, 305; วิภ. มูลฏี. 1.สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนา)ฯ เตนาห ‘‘อิมินา กิํ ทสฺเสตี’’ติอาทิฯ ตถา อาสนฺนปรินิพฺพานสฺสปิ ภควโต เทสนาย อิตราย จ วิเสสาตาโวติ ปฐมพุทฺธวจนมฺปิ มชฺฌิมพุทฺธวจนมฺปิ ปจฺฉิมพุทฺธวจนมฺปิ สทิสเมวฯ อาสีติกวสฺสโต ปรํ ปญฺจโม อายุโกฏฺฐาโสฯ

[162] กามญฺเจตฺถ ภควตา นาคสมาลตฺเถรสฺส อจฺฉริยอพฺภุตปเวทนมุเขน อตฺตโน โลมานํ หฏฺฐภาวสฺส ปเวทิตตฺตา ‘‘โลมหํสนปริยาโย’’ติ นามํ คหิตํ, ตถาปิ สพฺพญฺญุตญฺญาณาทิ-อนญฺญสาธารณญาณานุภาว-วิภาวนาทิวเสน โสฬสสมูหโต สีหนาทสฺส นทเนน เทสนาย ปวตฺติตตฺตา ‘‘มหาสีหนาโท’’ตฺเวว สงฺคีติการมหาเถเรหิ นามํ ฐปิตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

มหาสีหนาทสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

3. มหาทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตวณฺณนา

[163] ตโต ปรนฺติ ติณฺณํ ชนานํ อุปริ สงฺโฆ จตุวคฺคกรณียาทิกมฺเมหิ ปฏิกมฺมปฺปตฺตตฺตาฯ คามํ คโตติ วุจฺจติ คามํ อุทฺทิสฺส คตตฺตา, เอวํ สาวตฺถิํ ปวิสิตุํ วิหารโต นิกฺขนฺตา ‘‘ปวิสิํสู’’ติ วุตฺตาฯ ปริญฺญนฺติ ปหานปริญฺญํฯ สา หิ สมติกฺกโม, น อิตราฯ รูปเวทนาสุปีติ ‘‘รูปานํ ปริญฺญํ, เวทนานํ ปริญฺญ’’นฺติ เอตฺถาปิฯ กามํ สพฺเพสํ ติตฺถิยานํ กามาทิปริญฺญาปญฺญาปนเหตุภูโต สมโย นตฺถิ, เยสํ ปน อตฺถิ, เต อุปาทาย ‘‘สกสมยํ ชานนฺตา’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘ยโต ยโต โข โภ อยํ ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, เอตฺตาวตา โข โภ กามานํ ปริญฺญา โหตี’’ติ เอวํ สรูปโต ปฐมชฺฌานํ วิภาเวตุํ อสกฺโกนฺตาปิ เกวลํ อจฺจนฺตปฺปหานสญฺญาย กามานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปยฺยุํ ปฐมชฺฌานํ วทมานาฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตาทิสสฺส อาคมาธิคมสฺสาภาวโตฯ รูปเวทนาปริญฺญาสุปิ เอเสว นโยฯ วุจฺเจถาติ วุจฺเจยฺยฯ ทุติยปเทปีติ ‘‘อนุสาสนิยา วา อนุสาสนิ’’นฺติ เอวํ วุตฺตวากฺเยปิฯ เต กิร ภิกฺขูฯ