‘‘อตฺถโต ปน นานา โหตี’’ติ สงฺเขปโต วุตฺตมตฺถํ วิวริตุํ ‘‘เทวโลกสุขํ หี’’ติอาทิํ วตฺวา ยถาทสฺสิตอุปมาหิปิ อยมตฺโถ ปากโฏ เอวาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘อุปมายมฺปี’’ติอาทิมาหฯ โคตฺรภุญาณุปฺปาทโต ปฏฺฐาย นิโรธํ ปสฺสิตฺวา อุปฺปนฺนมคฺคผลปจฺจเวกฺขณวเสน เจว ปรโต ผลสมาปตฺติสมาปชฺชนวเสน จ อริยสาวโก นิโรเธ สยิโต วิย โหติ ตทปสฺสเยเนว ปวตฺตนโตติ อาห ‘‘นิโรธสยนวรคต’’นฺติฯ เตนาห ‘‘นิพฺพานา…เป.… ปสฺสตี’’ติฯ

ญาณปวตฺตาการวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุกฺกรการิกาทิสุทฺธิวณฺณนา

[155] ปุจฺฉานุสนฺธิอาทิอนุสนฺธิตฺตยโต อญฺญตฺตา ‘‘ปาฏิเยกฺกํ อนุสนฺธิวเสนา’’ติ วุตฺตํฯ น เกวลํ ‘‘ทุกฺกรการิกาย สุทฺธิ โหตี’’ติ เอวํลทฺธิโก เอว, อถ โข ทุกฺกรจารีสุ อภิปฺปสนฺโนติ ทสฺเสตุํ ‘‘อปิจา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ จตุกุณฺฑิโกติ ทฺวีหิ ปาเทหิ หตฺเถหีติ จตูหิ องฺเคหิ กุณฺฑนโก อาหิณฺฑนโกฯ ฉมานิกิณฺณนฺติ ภูมิยํ ขิตฺตํฯ ภกฺขสนฺติ อาหารํฯ

มจฺฉริยมลาทิปาปธมฺมวิคมนโต เมตฺตาทิคุณานุพฺรูหนโต จ พฺรหฺมํ เสฏฺฐํ จริยนฺติ พฺรหฺมจริยํ, ทานํฯ ตถา หิ ตํ ภควตา ปณฺฑิตปญฺญตฺตํ วุตฺตํฯ เอวํ เสเสสุปิ ยถารหํ พฺรหฺมจริยปริยาโย นิทฺธาเรตฺวา วตฺตพฺโพฯ กินฺติ กีทิสํฯ วตนฺติ สมาทินฺนวตํฯ สุจิณฺณสฺสาติ สุฏฺฐุ จิณฺณสฺส ปุญฺญสฺสฯ อิทฺธีติ อานุภาโวฯ ชุตีติ วตฺถาภรโณภาสสมุชฺชลา สรีรปฺปภาฯ พลวีริยูปปตฺตีติ กายพเลน เจว อุสฺสาเหน จ สมนฺนาคโมฯ

เตน ปาณิ กามทโทติ เตน อทฺธิกานํ อุปคจฺฉนฺตานํ หตฺถํ ปสาเรตฺวา อสยฺหเสฏฺฐิโน ทานฏฺฐานทสฺสนมเยน ปุญฺเญน อิทานิ มยฺหํ หตฺโถ กปฺปรุกฺโข วิย กามทโท อิจฺฉิติจฺฉิตทายี, กามทโท โหนฺโต จ มธุสฺสโว อิฏฺฐวตฺถุวิสฺสชฺชนโก ชาโตฯ เตน เม พฺรหฺมจริเยนาติ เตน มม ยถาวุตฺตกายเวยฺยาวฏิยกมฺมสงฺขาเตน เสฏฺฐจริเยนฯ ปุญฺญนฺติ ปุญฺญผลํฯ ตมฺปิ หิ ปุชฺชสภาวโต, อุตฺตรปทโลเปน วา ‘‘เอวมิทํ ปุญฺญํ ปวฑฺฒตี’’ติอาทีสุ (ที. นิ. 3.80) ‘‘ปุญฺญ’’นฺติ วุจฺจติฯ