วิญฺญาณวารวณฺณนา

[101] เตภูมกวิปากคฺคหเณ การณํ เหฏฺฐา วุตฺตเมวฯ สงฺขาโร ยสฺส วิญฺญาณสฺสาติ เอตฺถ อฏฺฐวิโธปิ กามาวจรปุญฺญาภิสงฺขาโร โสฬสวิธสฺส กามาวจรวิปากวิญฺญาณสฺส, ปญฺจวิโธปิ รูปาวจรปุญฺญาภิสงฺขาโร ปญฺจวิธสฺส รูปาวจรวิปากวิญฺญาณสฺส, ทฺวาทสวิโธปิ อปุญฺญาภิสงฺขาโร สตฺตวิธสฺส อกุสลวิปากวิญฺญาณสฺส, จตุพฺพิโธปิ อาเนญฺชาภิสงฺกาโร จตุพฺพิธสฺส อรูปาวจรวิปากวิญฺญาณสฺส ยถารหํ ปฏิสนฺธิปวตฺตีสุ กมฺมปจฺจเยน เจว อุปนิสฺสยปจฺจเยน จ ปจฺจโย โหติฯ อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. 2.620) วุตฺตนเยน เวทิตพฺโพฯ

วิญฺญาณวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สงฺขารวารวณฺณนา

[102] อภิสงฺขรณลกฺขโณติ อภิสญฺเจตยิตสภาโว, อายูหนลกฺขโณติ อตฺโถฯ โจปนวเสนาติ กายวิญฺญตฺติสงฺขาตโจปนวเสนฯ เตน ปญฺจทฺวาริกเจตนา ปฏิกฺขิปติฯ วจนเภทวเสนาติ วาจานิจฺฉารณวเสนฯ วจีวิญฺญตฺติสมุฏฺฐาปนวเสนาติ อตฺโถฯ ยถาวุตฺตา วีสติ, นว มหคฺคตกุสลเจตนา จาติ เอกูนติํส มโนสญฺเจตนาฯ ‘‘กุสลานํ อุปนิสฺสยวเสนา’’ติ วุตฺตํ, เอกจฺจานํ อารมฺมณวเสนปีติ วตฺตพฺพํฯ สหชาตาทิวเสนาติ สหชาต-อญฺญมญฺญ-นิสฺสย-สมฺปยุตฺต-อตฺถิ-อวิคตเหตุวเสน, อนนฺตรานํ อนนฺตรสมนนฺตรอนนฺตรูปนิสฺสยนตฺถิวิคตาเสวนเสน ปจฺจโยฯ อปิ-สทฺเทน อุปนิสฺสยํ สงฺคณฺหาติฯ

สงฺขารวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ