‘‘นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา’’ติ ปวตฺตมานาปิ มิจฺฉาทิฏฺฐิ เตภูมกธมฺมวิสยาวาติ อธิปฺปาเยนสฺสา สงฺขารารมฺมณตา วุตฺตาฯ กถํ ปน มิจฺฉาทิฏฺฐิยา สพฺเพ เตภูมกธมฺมา อารมฺมณํ โหนฺตีติ? สาธารณโตฯ ‘‘นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก’’ติ หิ ปวตฺตมานาย อตฺถโต รูปารุปาวจรธมฺมาปิ คหิตา เอว โหนฺตีติฯ

สุขพหุลตาย ราชาโน หสมานาปิ ‘‘โจรํ ฆาเตถา’’ติ วทนฺติ, หาโส ปน เตสํ อญฺญวิสโยติ อาห ‘‘สนฺนิฏฺฐาปก…เป.… โหตี’’ติฯ

เกสญฺจีติ สหชาตานํ อทินฺนาทานาทีนํฯ สมฺปยุตฺตปภาวกฏฺเฐนาติ สมฺปยุตฺโต หุตฺวา อุปฺปาทกฏฺเฐนฯ เกสญฺจีติ อสหชาตานํฯ อุปนิสฺสยปจฺจยฏฺเฐนาติ เอเตน มูลฏฺเฐน โลภสฺส อุปการตํ นิวตฺเตติฯ สุปฺปติฏฺฐิตภาวสาธนฏฺโฐ หิ มูลฏฺโฐ, โส จ เหตุปจฺจยตาอวินาภาวี, เตน เจตฺถ มูลมิว มูลนฺติ คเหตพฺพํ, นิปฺปริยายโต ปน ปุพฺเพ ‘‘เกสญฺจี’’ติ วุตฺตานํ สหชาตานํ มูลภาโว เวทิตพฺโพฯ รตฺโต โขติอาทินา สุตฺตปเทนปิ ปาณาติปาตาทีนํ อกุสลานํ โลภสฺส มูลการณตํ วิภาเวติ, น มูลฏฺเฐนุปการตฺถํ อวิเสสโต เตสํ เหตุปจฺจยตฺตาภาวโตฯ

อกุสลกมฺมปถวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กุสลกมฺมปถวณฺณนา

เวรนฺติ ปาณาติปาตาทิปาปธมฺมํฯ โส หิ เวรเหตุตาย ‘‘เวร’’นฺติ วุจฺจติ, ตํ มณติ ‘‘มยิ อิธ ฐิตาย กถมาคจฺฉสี’’ติ ตชฺเชนฺตี วิย นิวาเรตีติ เวรมณีฯ เตนาห ‘‘ปชหตี’’ติฯ ‘‘วิรมณี’’ติ วตฺตพฺเพ นิรุตฺตินเยน เอว-การํ กตฺวา เอวํ วุตฺตํฯ วิภงฺเค (วิภ. 703, 704) เอว นิทฺทิสนวเสน เอวํ วุตฺตาฯ อสมาทินฺนสีลสฺส สมฺปตฺตโต ยถาอุปฏฺฐิตวีติกฺกมิตพฺพวตฺถุโต วิรติ สมฺปตฺตวิรติ, สมาทานวเสน อุปฺปนฺนา วิรติ สมาทานวิรติ, สมาทานวเสน อุปฺปนฺนา วิรติ สมาทานวิรติ, กิเลสานํ สมุจฺฉินฺทนวเสน ปวตฺตาวิรติ สมุจฺเฉทวิรติฯ