6. อากงฺเขยฺยสุตฺตวณฺณนา

[64] สมฺปนฺนนฺติ ปริปุณฺณํ, สมนฺตโต ปนฺนํ ปตฺตนฺติ สมฺปนฺนํฯ เตนาห ‘‘อิทํ ปริปุณฺณสมฺปนฺนํ นามา’’ติฯ นนฺติ ‘‘สุวา’’ติ วุตฺตํ สุวคณํฯ สมฺปนฺโนติ สมฺมเทว ปนฺโน คโต อุปคโตฯ เตนาห ‘‘สมนฺนาคโต’’ติฯ สมฺปนฺนนฺติ สมฺปตฺติยุตฺตํฯ สา ปเนตฺถ รสสมฺปตฺติ อธิปฺเปตา สามญฺญโชตนาย วิเสเส อวฏฺฐานโตฯ เตนาห ‘‘เสยฺยถาปิ ขุทฺทมธุํ อเนฬก’’นฺติ, นิทฺโทสนฺติ อตฺโถฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อิทํ มธุรสมฺปนฺนํ นามา’’ติฯ สีลสฺส อนวเสสสมาทาเนน อขณฺฑาทิภาวาปตฺติยา จ ปริปุณฺณสีลาฯ สมาทานโต ปฏฺฐาย อจฺฉินฺทนโต สีลสมงฺคิโนฯ สมาทานโต หิ อจฺจนฺตวิโรธิธมฺมานุปฺปตฺติยา สีลสมงฺคิตา เวทิตพฺพา, เจตนาทีนํ ปน สีลนลกฺขณานํ ธมฺมานํ ปวตฺติกฺขเณ วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. 1.9) วุตฺตา, ตสฺมา ตตฺถ วุตฺตนเยเนว วิตฺถารกถา เวทิตพฺพาติ อธิปฺปาโยฯ

เขตฺตปาริปูรีติ นิสฺสิตปาริปูริยา นิสฺสยปาริปูริมาห นิสฺสิตกมฺมวิปตฺติสมฺปตฺติวิสยตฺตา ยถา ‘‘มญฺจา อุกฺกุฏฺฐิํ กโรนฺตี’’ติฯ ตถา หิ เขตฺเตน ขณฺฑปูติอาทิโทโส วุตฺโตฯ เขตฺตํ ขณฺฑํ โหตีติ อปริปูรํ โหติ สสฺสปาริปูริยา อภาวโตฯ เตเนวาห ‘‘สสฺสํ น อุฏฺเฐตี’’ติฯ ปาทมตฺตสฺสปิ อเนกมฺพณผลนโต มหปฺผลํ โหติฯ กิสลยปลาลาทิพหุตาย มหานิสํสํฯ เอวเมวนฺติ ยถา ขิตฺตํ พีชํ ขณฺฑาทิจตุโทสวเสน อปริปุณฺณํ โหติ, ตทภาเวน จ ปริปุณฺณํ, เอวํ สีลํ ขณฺฑาทิจตุโทสวเสน อปริปุณฺณํ โหติ, ตทภาเวน จ ปริปุณฺณนฺติ, จตุโทสตทภาวสามญฺญเมว นิทสฺสนนิทสฺสิตพฺพวิปตฺติสมฺปตฺตีสุ ทสฺเสติฯ มหปฺผลํ โหติ วิปากผเลนฯ มหานิสํสนฺติ วิปุลานิสํสํฯ สฺวายํ อานิสํโส อิธ ปาฬิยํ นานปฺปกาเรน วิตฺถารียติฯ

เอตฺตาวตา กิราติ (อ. นิ. ฏี. 2.2.37; อ. นิ. ฏี. 3.10.71-74) กิร-สทฺโท อรุจิสูจนตฺโถฯ เตเนตฺถ อาจริยวาทสฺส อตฺตโน อรุจฺจนภาวํ ทีเปติฯ สมฺปนฺนสีลาติ อนามฏฺฐวิเสสํ สามญฺญโต สีลสงฺเขเปน คหิตํฯ ตญฺจ จตุพฺพิธนฺติ อาจริยตฺเถโร ‘‘จตุปาริสุทฺธิสีลํ อุทฺทิสิตฺวา’’ติ อาหฯ ตตฺถาติ จตุปาริสุทฺธิสีเลฯ เชฏฺฐกสีลนฺติ (สํ. นิ. ฏี. 3.5.412) ปธานสีลํฯ อุภยตฺถาติ อุทฺเทสนิทฺเทเสฯ