ภยเภรวเสนาสนาทิวณฺณนา

[49] โสฬสารมฺมณานีติ โสฬสฏฺฐานานิ อารมฺมณานิฯ เอวรูปาสุ รตฺตีสูติ จาตุทฺทสีอาทิกา อุปริ วกฺขมานา รตฺติโย สนฺธาย วทติ ฯ เอวรูเป เสนาสเนติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ ยาติ อนิยมโต อุทฺทิฏฺฐานํ ปุน ‘‘ตา’’ติ วจนํ นิทฺเทโส วิย โหตีติ วุตฺตํ ‘‘ยา ตาติ อุภยเมตํ รตฺตีนํเยว อุทฺเทสนิทฺเทสวจน’’นฺติฯ อภีติ ลกฺขณตฺเถ ‘‘อญฺเญ จ อภิญฺญาตา พฺราหฺมณมหาสาลา’’ติอาทีสุ วิยฯ กถํ ปเนตฺถ ลกฺขณตฺถตา เวทิตพฺพา? ลกฺขียติ เอเตนาติ ลกฺขณนฺติ อาห ‘‘จนฺทปาริปูริยา’’ติอาทิฯ ปุณฺณมาสิยํ จนฺทปาริปูริยา อมาวาสิยํ จนฺทปริกฺขเยนฯ อาทิ-สทฺเทน จนฺทสฺส อุปฑฺฒมณฺฑลตาราหุคฺคหตาทีนํ สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ อุปสคฺคมตฺตเมว อภิ-สทฺโท ลกฺขิตสทฺเทเนว ลกฺขณตฺถสฺส วิญฺญายมานตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ

ปฐมทิวสโต ปภุตีติ ปฐมปาฏิปททิวสโต ปฏฺฐายฯ ยสฺมา โจทโก ภควโต กาเล อนภิลกฺขิตาปิ อปรภาเค อภิลกฺขิตา ชาตา, ตสฺมา ตํ อภิลกฺขณียตํ อุปาทาย ‘‘สพฺพทสฺสินา ภควตา ปญฺจมี กสฺมา น คหิตา’’ติ โจเทติ, อิตโร สพฺพกาลิกาสุ จาตุทฺทสีอาทีสุ คยฺหมานาสุ อสพฺพกาลิกาย กถํ คหณนฺติ อธิปฺปาเยน ‘‘อสพฺพกาลิกตฺตา’’ติ ปริหรติฯ

ตถาวิธาสูติ ‘‘อภิญฺญาตา’’ติอาทินา ยถา วุตฺตา, ตถาวิธาสุฯ เทวตาธิฏฺฐิตภาเวน อารามาทีนํ โลกสฺส เจติยภาโวติ อาห ‘‘ปูชนียฏฺเฐนา’’ติฯ มนุสฺสา เยภุยฺเยน คามาทีนํ ทฺวาเรสุ ตถารูเป รุกฺเข เจติยฏฺฐานิเย กตฺวา โวหรนฺตีติ อาห ‘‘คามนิคมาทิทฺวาเรสู’’ติอาทิฯ ทสฺสนมตฺเตนปิ สวนมตฺเตนปิ ภยุปฺปาทเนน ปากติกสตฺเต ภิํเสนฺตีติ ภิํสนกานิฯ เตนาห ‘‘ภยชนกานี’’ติอาทิฯ ภายติ เอตสฺมาติ ภยํ, อติวิย สปฺปฏิภยํ เภรวํฯ

อายาจนอุปหารกรณารหนฺติ ตํตํพลิกมฺมปณิธิกมฺมกรณโยคฺคํฯ ปุปฺผธูป…เป.… ธรณิตลนฺติ อิทํ ยถาปฏิสูเตน สุปฺปาทินา อุปหารกรณทสฺสนํฯ โกฏฺเฏนฺโตติ ปหรนฺโต, สิงฺคปฺปหารขุรปฺปหาเรหิ สทฺทํ กโรนฺโตติ อธิปฺปาโยฯ