สญฺจยเพลฏฺฐปุตฺตวาทวณฺณนา

[179-181] อมราวิกฺเขเป วุตฺตนโย เอวาติ พฺรหฺมชาเล อมราวิกฺเขปวาทวณฺณนายํ (ที. นิ. อฏฺฐ. 1.61) วุตฺตนโย เอวฯ กสฺมา? วิกฺเขปพฺยากรณภาวโต, ตเถว จ ตตฺถ วิกฺเขปวาทสฺส อาคตตฺตาฯ

ปฐมสนฺทิฏฺฐิกสามญฺญผลวณฺณนา

[182] ปีเฬตฺวาติ เตลยนฺเตน อุปฺปีเฬตฺวา, อิมินา รญฺโญ อาโภคมาหฯ วทโต หิ อาโภควเสน สพฺพตฺถ อตฺถนิจฺฉโยฯ อฏฺฐกถาจริยา จ ตทาโภคญฺญู, ปรมฺปราภตตฺถสฺสาวิโรธิโน จ, ตสฺมา สพฺพตฺถ ยถา ตถา วจโนกาสลทฺธภาวมตฺเตน อตฺโถ น วุตฺโต, อถ โข เตสํ วตฺตุมิจฺฉิตวเสนาติ คเหตพฺพํ, เอวญฺจ กตฺวา ตตฺถ ตตฺถ อตฺถุทฺธาราทิวเสน อตฺถวิเวจนา กตาติฯ

[183] ยถา เต รุจฺเจยฺยาติ อิทานิ มยา ปุจฺฉิยมาโน อตฺโถ ยถา ตว จิตฺเต รุจฺเจยฺย, ตยา จิตฺเต รุจฺเจถาติ อตฺโถฯ กมฺมตฺเถ เหตํ กิริยาปทํฯ มยา วา ทานิ ปุจฺฉิยมานมตฺถํ ตว สมฺปทานภูตสฺส โรเจยฺยาติปิ วฏฺฏติฯ ฆรทาสิยา กุจฺฉิสฺมิํ ชาโต อนฺโตชาโตฯ ธเนน กีโต ธนกฺกีโตฯ พนฺธคฺคาหคหิโต กรมรานีโตฯ สามเมว เยน เกนจิ เหตุนา ทาสภาวมุปคโต สามํทาสพฺโยปคโตฯ สามนฺติ หิ สยเมวฯ ทาสพฺยนฺติ ทาสภาวํฯ โกจิ ทาโสปิ สมาโน อลโส กมฺมํ อกโรนฺโต ‘‘กมฺมกาโร’’ติ น วุจฺจติ, โส ปน น ตถาภูโตติ วิเสสนเมตนฺติ อาห ‘‘อนลโส’’ติอาทิฯ ทูรโตติ ทูรเทสโต อาคตํฯ ปฐมเมวาติ อตฺตโน อาสนฺนตรฏฺฐานุปสงฺกมนโต ปเคว ปุเรตรเมวฯ อุฏฺฐหตีติ คารววเสน อุฏฺฐหิตฺวา ติฏฺฐติ, ปจฺจุฏฺฐาตีติ วา อตฺโถฯ ปจฺฉาติ สามิกสฺส นิปชฺชาย ปจฺฉาฯ สยนโต อวุฏฺฐิเตติ รตฺติยา วิภายนเวลาย เสยฺยโต อวุฏฺฐิเตฯ ปจฺจูสกาลโตติ อตีตรตฺติยา ปจฺจูสกาลโต ฯ ยาว สามิโน รตฺติํ นิทฺโทกฺกมนนฺติ อปราย ภาวินิยา รตฺติยา ปโทสเวลายํ ยาว นิทฺโทกฺกมนํฯ