เมนู

น สกฺกา ตสฺส เกนจิ อนฺตราโย กาตุํ จตูสุ อนนฺตรายิกธมฺเมสุ ปริยาปนฺนภาวโตฯ

[555] อุอิจฺจุปสคฺคโยเค ลุมฺปสทฺโท, ลุปิสทฺโท วา อุทฺธรณตฺโถ โหตีติ วุตฺตํ ‘‘อุทฺธรตู’’ติฯ อุปสคฺควิเสเสน หิ ธาตุสทฺทา อตฺถวิเสสวุตฺติโน โหนฺติ ยถา ‘‘อาทาน’’นฺติฯ ปชาสทฺโท ปกรณาธิคตตฺตา ทารกวิสโยติ อาห ‘‘พฺราหฺมณทารก’’นฺติฯ

พฺรหฺมโลกมคฺคเทสนาวณฺณนา

[556-7] ‘‘อปุพฺพนฺติ อิมินา สํวณฺเณตพฺพตาการณํ ทีเปติฯ ยสฺส อติสเยน พลํ อตฺถิ, โส พลวาติ วุตฺตํ ‘‘พลสมฺปนฺโน’’ติฯ สงฺขํ ธเมตีติ สงฺขธมโก, สงฺขํ ธมยิตฺวา ตโต สทฺทปวตฺตโกฯ ‘‘พลวา’’ติอาทิวิเสสนํ กิมตฺถิยนฺติ อาห ‘‘ทุพฺพโล หี’’ติอาทิฯ พลวโต ปน สงฺขสทฺโทติ สมฺพนฺโธฯ อปฺปนาว วฏฺฏติ ปฏิปกฺขโต สมฺมเทว เจตโส วิมุตฺติภาวโต, ตสฺมา เอวํ วุตฺตนฺติ อธิปฺปาโยฯ

ปมาณกตํ กมฺมํ นาม กามาวจรํ วุจฺจติ ปมาณกรานํ สํกิเลสธมฺมานํ อวิกฺขมฺภนโตฯ ตถา หิ ตํ พฺรหฺมวิหารปุพฺพภาคภูตํ ปมาณํ อติกฺกมิตฺวา โอทิสฺสกาโนทิสฺสกทิสาผรณวเสน วฑฺเฒตุํ น สกฺกาฯ วุตฺตวิปริยายโต ปน รูปารูปาวจรํ อปฺปมาณกตํ กมฺมํ นามฯ เตนาห ‘‘ตญฺหี’’ติอาทิฯ ตตฺถ อรูปาวจเร โอทิสฺสกาโนทิสฺสกวเสน ผรณํ น ลพฺภติ, ตถา ทิสาผรณญฺจฯ เกจิ ปน ‘‘ตํ อาคมนวเสน ลพฺภตี’’ติ วทนฺติ, ตทยุตฺตํฯ น หิ พฺรหฺมวิหารนิสฺสนฺโท อารุปฺปํ, อถ โข กสิณนิสฺสนฺโท, ตสฺมา ยํ สุภาวิตํ วสีภาวํ ปาปิตํ อารุปฺปํ, ตํ อปฺปมาณกตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ ‘‘ยํ วา สาติสยํ พฺรหฺมวิหารภาวนาย อภิสงฺขเตน สนฺตาเนน นิพฺพตฺติตํ, ยญฺจ พฺรหฺมวิหารสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย สมาปนฺนํ อรูปาวจรชฺฌานํ, ตํ อิมินา ปริยาเยน ผรณปมาณวเสน อปฺปมาณกต’’นฺติ อปเรฯ วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํฯ

รูปาวจรารูปาวจรกมฺเมติ รูปาวจรกมฺเม จ อรูปาวจรกมฺเม จ สติฯ