เอวญฺจ กตฺวา ‘‘ภาวนํ ภาวยมานา’’ติ อิทมฺปิ วจนํ สมตฺถิตํ โหติ ฯ ‘‘เทวโลกคามินิํ ปฏิปทํ ปูรยมานา’’ติ วตฺวา ตํ ปฏิปทํ สรูปโต ทสฺเสตุํ ‘‘ทานํ ททมานา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ภวนฺติ เอตฺถ ยถารุจิ สุขสมปฺปิตาติ ภวา, วิมานานิฯ เทวภาวาวหตฺตา ทิพฺพาฯ วุตฺตนเยเนว คพฺภาฯ ทานาทโย เทวโลกสํวตฺตนิก ปุญฺญวิเสสาฯ ทิพฺพา ภวาติ อิธ เทวโลกปริยาปนฺนา อุปปตฺติภวา อธิปฺเปตาฯ ตทาวโห หิ กมฺมภโว ปุพฺเพ คหิโตติ อาห ‘‘เทวโลเก วิปากกฺขนฺธา’’ติฯ

ตโยโจทนารหวณฺณนา

[513] อนิยามิเตเนวาติ อนิยมิเตเนว, ‘‘ตฺวํ เอวํ ทิฏฺฐิโก, เอวํ สตฺตานํ อนตฺถสฺส การโก’’ติ เอวํ อนุทฺเทสิเกเนวฯ สพฺพโลกปตฺถฏาย ลทฺธิยา สมุปฺปชฺชนโต ยาว ภวคฺคา อุคฺคตํฯ มานนฺติ ‘‘อหเมตํ ชานามิ, อหเมตํ ปสฺสามี’’ติ เอวํ ปวตฺตํ ปณฺฑิตมานํฯ ภินฺทิตฺวาติ วิธเมตฺวา, ชหาเปตฺวาติ อตฺโถฯ ตโย สตฺถาเรติ อสมฺปาทิตอตฺตหิโต อโนวาทกรสาวโก จ อสมฺปาทิตอตฺตหิโต โอวาทกรสาวโก จ สมฺปาทิตอตฺตหิโต อโนวาทกรสาวโก เจติ อิเม ตโย สตฺถาเรฯ จตุตฺโถ ปน สมฺมาสมฺพุทฺโธ น โจทนารโห, ตสฺมา ‘‘ตํ เตน ปุจฺฉิโต เอว กเถสฺสามี’’ติ โจทนารเหว ตโย สตฺถาเร ปฐมํ ทสฺเสติ, ปจฺฉา จตุตฺถํ สตฺถารํฯ กามญฺเจตฺถ จตุตฺโถ สตฺถา เอโก อทุติโย อนญฺญสาธารโณ, ตถาปิ โส เยสํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมานํ วเสน ‘‘ธมฺมมโย กาโย’’ติ วุจฺจติ, เตสํ สมุทายภูโตปิ เต คุณาวยเว สตฺถุฏฺฐานิเย กตฺวา ทสฺเสนฺโต ภควา ‘‘อยมฺปิ โข โลหิจฺจ สตฺถา’’ติ อภาสิฯ

อญฺญาติ ย-การโลปนิทฺเทโส ‘‘สยํ อภิญฺญา’’ติอาทีสุ (ที. นิ. 1.28, 37; ม. นิ. 1.154, 444) วิย, ตทตฺเถ เจตํ สมฺปทานวจนนฺติ ทสฺเสติ ‘‘อญฺญายา’’ติอาทินาฯ สาวกตฺตํ ปฏิชานิตฺวา ฐิตตฺตา เอกเทเสนสฺส สาสนํ กโรนฺตีติ อาห ‘‘นิรนฺตรํ ตสฺส สาสนํ อกตฺวา’’ติฯ