11. เกวฏฺฏสุตฺตวณฺณนา

เกวฏฺฏคหปติปุตฺตวตฺถุวณฺณนา

[481] เอวํ สุภสุตฺตํ สํวณฺเณตฺวา อิทานิ เกวฏฺฏสุตฺตํ สํวณฺเณนฺโต ยถานุปุพฺพํ สํวณฺณโนกาสสฺส ปตฺตภาวํ วิภาเวตุํ, สุภสุตฺตสฺสานนฺตรํ สงฺคีตสฺส สุตฺตสฺส เกวฏฺฏสุตฺตภาวํ วา ปกาเสตุํ ‘‘เอวํ เม สุตํ…เป.… นาฬนฺทายนฺติ เกวฏฺฏสุตฺต’’นฺติ อาหฯ ปาวาริกสฺสาติ เอวํนามกสฺส เสฏฺฐิโนฯ อมฺพวเนติ อมฺพรุกฺขพหุเล อุปวเนฯ ตํ กิร โส เสฏฺฐิ ภควโต อนุจฺฉวิกํ คนฺธกุฏิํ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานกุฏิมณฺฑปาทีนิ สมฺปาเทตฺวา ปาการปริกฺขิตฺตํ ทฺวารโกฏฺฐกสมฺปนฺนํ กตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส สงฺฆสฺส นิยฺยาเตสิ, ปุริมโวหาเรน ปเนส วิหาโร ‘‘ปาวาริกมฺพวน’’นฺเตฺวว วุจฺจติฯ ‘‘เกวฏฺโฏ’’ ติทํ นามมตฺตํฯ ‘‘เกวฏฺเฏหิ สํรกฺขิตตฺตา, เตสํ วา สนฺติเก สมฺพุทฺธตฺตา’’ติ เกจิฯ คหปติปุตฺตสฺสาติ เอตฺถ กามญฺเจส ตทา คหปติฏฺฐาเน ฐิโต, ปิตุ ปนสฺส อจิรกาลกตตาย ปุริมสมญฺญาย ‘‘คหปติปุตฺโต’’ตฺเวว โวหรียติฯ เตนาห ‘‘คหปติมหาสาโล’’ติ, มหาวิภวตาย มหาสาโร คหปตีติ อตฺโถ, ร-การสฺส ปน ล-การํ กตฺวา ‘‘มหาสาโล’’ติ วุตฺตํ ยถา ‘‘ปลิพุทฺโธ’’ติ (จูฬนิ. 15; มิ. ป. 6.3.7; ชา. อฏฺฐ. 2.3.102) สทฺโธ ปสนฺโนติ โปถุชฺชนิกสทฺธาวเสน รตนตฺตยสทฺธาย สมนฺนาคโต, ตโตเยว รตนตฺตยปฺปสนฺโนฯ กมฺมกมฺมผลสทฺธาย วา สทฺโธ, รตนตฺตยปฺปสาทพหุลตาย ปสนฺโนฯ สทฺธาธิกตฺตาเยวาติ ตถาจินฺตาย เหตุวจนํ, สทฺธาธิโก หิ อุมฺมาทปฺปตฺโต วิย โหติฯ

สมิทฺธาติ สมฺมเทว อิทฺธา, วิภวสมฺปตฺติยา เวปุลฺลปฺปตฺตา สมฺปุณฺณา, อากิณฺณา พหู มนุสฺสา เอตฺถาติ อตฺถํ สนฺธาย ‘‘อํสกูเฏนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ‘‘เอหิ ตฺวํ ภิกฺขุ อนฺวทฺธมาสํ, อนุมาสํ, อนุสํวจฺฉรํ วา มนุสฺสานํ ปสาทาย อิทฺธิปาฏิหาริยํ กโรหี’’ติ เอกสฺส ภิกฺขุโน อาณาปนเมว สมาทิสนํ, ตํ ปน ตสฺมิํ ฐาเน ฐปนํ นามาติ อาห ‘‘ฐานนฺตเร ฐเปตู’’ติ ฯ อุตฺตริมนุสฺสานนฺติ ปกติมนุสฺเสหิ อุตฺตริตรานํ อุตฺตมปุริสานํ พุทฺธาทีนํ ฌายีนํ, อริยานญฺจฯ

ธมฺมโตติ อธิคมธมฺมโต, ฌานาภิญฺญามคฺคผลธมฺมโตติ อตฺโถ, นิทฺธารเณ เจตํ นิสฺสกฺกวจนํฯ ตโต หิ อิทฺธิปาฏิหาริยํ นิทฺธาเรติฯ เอวํ อุตฺตริสทฺทํ มนุสฺสสทฺเทน เอกปทํ กตฺวา อิทานิ ปาฏิหาริยสทฺเทน สมฺพชฺฌิตพฺพํ วิสุเมว ปทํ กโรนฺโต ‘‘ทสกุสลสงฺขาตโต วา’’ติอาทิมาหฯ มนุสฺสธมฺมโตติ ปกติมนุสฺสธมฺมโตฯ ปชฺชลิตปทีโปติ ปชฺชลนฺตปทีโปฯ เตลสฺเนหนฺติ เตลเสจนํฯ ราชคหเสฏฺฐิวตฺถุสฺมินฺติ ราชคหเสฏฺฐิโน จนฺทนปตฺตทานวตฺถุมฺหิ (จูฬว. 252)ฯ สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปสีติ ‘‘น ภิกฺขเว คิหีนํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺเสตพฺพํฯ โย ทสฺเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (จูฬว. 252) วิกุพฺพนิทฺธิปฏิกฺเขปกํ อิทํ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปสิฯ

[482] คุณสมฺปตฺติโต อจาวนํ สนฺธาย เอตํ วุตฺตนฺติ ทสฺเสติ ‘‘น คุณวินาสเนนา’’ติ อิมินาฯ เตนาห ‘‘สีลเภท’’นฺติอาทิฯ วิสหนฺโต นาม นตฺถีติ นิวาริตฏฺฐาเน อุสฺสหนฺโต นาม นตฺถิฯ เอวมฺปิ อิมินา การณนฺตเรนายํ อุสฺสหนฺโตติ ทสฺเสตุํ ‘‘อยํ ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ยสฺมา วิสฺสาสิโก, ตสฺมา วิสฺสาสํ วฑฺเฒตฺวาติ โยชนาฯ วฑฺเฒตฺวาติ จ พฺรูเหตฺวา, วิภูตํ ปากฏํ กตฺวาติ อตฺโถฯ

อิทฺธิปาฏิหาริยวณฺณนา

[483-4] อาทีนวนฺติ โทสํฯ กถํ เตน กตา, กตฺถ วา อุปฺปนฺนาติ อาห ‘‘ตตฺถ กิรา’’ติอาทิฯ เอเกนาติ คนฺธาเรน นาม อิสินาวฯ เอวญฺหิ ปุพฺเพนาปรํ สํสนฺทตีติฯ คนฺธารี นาเมสา วิชฺชา จูฬคนฺธารี, มหาคนฺธารีติ ทุวิธา โหติฯ ตตฺถ จูฬคนฺธารี นาม ติวสฺสโต โอรํ มตสตฺตานํ อุปปนฺนฏฺฐานชานนา วิชฺชาฯ วงฺคีสวตฺถุ (สํ. นิ. อฏฺฐ. 1.1.220; อ. นิ. อฏฺฐ. 1.1.212) เจตฺถ สาธกํฯ มหาคนฺธารี นาม ตสฺส เจว ชานนา, ตทุตฺตริ จ อิทฺธิวิธญาณกมฺมสฺส สาธิกา วิชฺชาฯ เยภุยฺเยน เหสา อิทฺธิวิธญาณกิจฺจํ สาเธติฯ ตสฺสา กิร วิชฺชาย สาธโก ปุคฺคโล ตาทิเส เทเส, กาเล จ มนฺตํ ปริชปฺเปตฺวา พหุธาปิ อตฺตานํ ทสฺเสติ, หตฺถิอาทีนิปิ ทสฺเสติ, อทสฺสนีโยปิ โหติ, อคฺคิถมฺภมฺปิ กโรติ, ชลถมฺภมฺปิ กโรติ, อากาเสปิ อตฺตานํ ทสฺเสติ, สพฺพํ อินฺทชาลสทิสํ ทฏฺฐพฺพํฯ อฏฺโฏติ ทุกฺขิโต พาธิโตฯ เตนาห ‘‘ปีฬิโต’’ติฯ