เมนู

จิตฺตหตฺถิสาริปุตฺตโปฏฺฐปาทวตฺถุวณฺณนา

[422] หตฺถิํ สาเรติ ทเมตีติ หตฺถิสารี, หตฺถาจริโยฯ สุขุเมสุ อตฺถนฺตเรสูติ ขนฺธายตนาทีสุ สุขุมญาณโคจเรสุ ธมฺเมสุฯ อภิธมฺมิโก กิเรสฯ กุสโลติ ปุพฺเพปิ พุทฺธสาสเน กตปริจยตาย เฉโกฯ ตาทิเส จิตฺเตติ คิหิภาวจิตฺเตฯ อิตโร ปน ตํ สุตฺวาว น วิพฺภมิ, ปพฺพชฺชายเมว อภิรมีติ อธิปฺปาโยฯ คิหิภาเว อานิสํสกถาย กถิตตฺตาติ เอตฺถ สีลวนฺตสฺส ภิกฺขุโน ตถา กถเนน วิพฺภมเน นิโยชิตตฺตา อิทานิ สยมฺปิ สีลวา เอว หุตฺวา ฉ วาเร วิพฺภมีติ อธิปฺปาโย คเหตพฺโพฯ กมฺมสริกฺขเกน หิ กมฺมผเลน ภวิตพฺพํฯ กเถนฺตานนฺติ อนาทเร สามิวจนํฯ มหาสาวกสฺส กถิเตติ มหาสาวกภูเตน มหาโกฏฺฐิกตฺเถเรน อปสาทนวเสน กถิเต, กถนนิมิตฺตํ ปติฏฺฐํ ลทฺธุํ อสกฺโกนฺโตติ อตฺโถฯ ‘‘วิพฺภมิตฺวา คิหี ชาโต’’ติ อิทํ สตฺตมวารมิว วุตฺตํฯ ธมฺมปทฏฺฐกถายํ (ธ. ป. อฏฺฐ. 1.3 จิตฺตหตฺถตฺเถรวตฺถุ) ปน กุทาลปณฺฑิตชาตเก (ชา. อฏฺฐ. 1.1.7 กุทฺทาลชาตกวณฺณนา) จ ฉกฺขตฺตุเมว วิพฺภมนวาโร วุตฺโตฯ คิหิสหายโกติ คิหิกาเล สหายโกฯ อปสกฺกนฺโตปิ นามาติ อปิ นาม อปสกฺกนฺโต, คารยฺหวจนเมตํฯ ปพฺพชิตุํ วฏฺฏตีติ ปพฺพชฺชา วฏฺฏติฯ

[423] ปญฺญาจกฺขุโน นตฺถิตายาติ สุวุตฺตทุรุตฺตสมวิสมทสฺสนสมตฺถสฺส ปญฺญาจกฺขุโน อภาเวนฯ ยาทิเสน จกฺขุนา โส ‘‘จกฺขุมา’’ติ วุตฺโต, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘สุภาสิตา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อยํ อฏฺฐกถาโต อปโร นโย – เอกํสิกาติ เอกนฺติกา, นิพฺพานวหภาเวน นิจฺฉิตาติ วุตฺตํ โหติฯ ปญฺญตฺตาติ ววตฺถปิตาฯ น เอกํสิกาติ น เอกนฺติกา นิพฺพานาวหภาเวน นิจฺฉิตา วฏฺฏนฺโตคธภาวโตติ อธิปฺปาโยฯ อยมตฺโถ หิ ‘‘กสฺมา เจเต โปฏฺฐปาท มยา เอกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา, เอเต โปฏฺฐปาท อตฺถสํหิตา…เป.… นิพฺพานาย สํวตฺตนฺตี’’ติอาทิสุตฺตปเทหิ สํสนฺทติ สเมตีติฯ