ติตฺถิยปริวาสกถาวณฺณนา

[404] ปฏิเสเธตฺวาติ ตถา ภาวาภาวทสฺสเนน ปฏิกฺขิปิตฺวาฯ ยํ ภควา ปาถิกวคฺเค อุทุมฺพริกสุตฺเต (ที. นิ. 3.57) ‘‘อิธ นิคฺโรธ ตปสฺสี’’ติอาทินา อุปกฺกิเลสวิภาคํ, ปาริสุทฺธิวิภาคญฺจ ทสฺเสนฺโต สปริสสฺส นิคฺโรธปริพฺพาชกสฺส ปุรโต สีหนาทํ นทติ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘อิทานี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ นทิตปุพฺพนฺติ อุทุมฺพริกสุตฺเต อาคตนเยน ปุพฺเพ นิคฺโรธปริพฺพาชกสฺส นทิตํ ฯ ตปพฺรหฺมจารีติ อุตฺตมตปจารี, ตเปน วา วีริเยน พฺรหฺมจารีฯ อิทนฺติ ‘‘ราชคเห…เป.… ปญฺหํ อปุจฺฉี’’ติ ปาฬิยํ อาคตวจนํฯ อาจริเยน (ที. นิ. ฏี. 1.403) ปน ยถาวุตฺตํ อฏฺฐกถาวจนเมว ปจฺจามฏฺฐํฯ เอตฺถ จ กามํ ยทา นิคฺโรโธ ปญฺหมปุจฺฉิ, ภควา จสฺส วิสฺสชฺเชสิ, น ตทา ภควา คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต วิหรติ, ราชคหสมีเปเยว อุทุมฺพริกาย เทวิยา อุยฺยาเน วิหรติ ตตฺเถว ตถา ปุจฺฉิตตฺตา, วิสฺสชฺชิตตฺตา จ, ตถาปิ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ภควโต วิหาโร น ตาว วิจฺฉินฺโน, ตสฺมา ปาฬิยํ ‘‘ตตฺร ม’’นฺติอาทิวจนํ, อฏฺฐกถายญฺจ ‘‘ตตฺร ราชคเห คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต วิหรนฺตํ ม’’นฺติอาทิวจนํ วุตฺตนฺติ อิมมตฺถมฺปิ ‘‘ยํ ตํ ภควา’’ติอาทินา วิญฺญาเปตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ‘‘คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต’’ติ อิทํ ตตฺถ กตวิหารํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ ทสฺเสติ ‘‘คิชฺฌกูเฏ มหาวิหาเร’’ติ อิมินาฯ อุทุมฺพริกายาติ ตนฺนามิกายฯ อุยฺยาเนติ ตตฺถ กตปริพฺพาชการามํ สนฺธาย วทติฯ นิคฺโรโธ นาม ฉนฺนปริพฺพาชโกฯ สนฺธาโน นาม ปญฺจอุปาสกสตปริวาโร อนาคามิอุปาสโกฯ กถาสลฺลาปนฺติ ‘‘ยคฺเฆ คหปติ ชาเนยฺยาสิ, เกน สมโณ โคตโม สทฺธิํ สลฺลปตี’’ติอาทินา (ที. นิ. 3.53) สลฺลาปกถํฯ ปรนฺติ อติสยตฺเถ นิปาโตฯ วิยาติ ปทปูรณมตฺเต ยถา ตํ ‘‘อติวิยา’’ติฯ อนฺธพาลนฺติ ปญฺญาจกฺขุนา อนฺธํ พาลชนํฯ โยเคติ นเย, ทุกฺขนิสฺสรณูปาเยติ อตฺโถฯ

[405] อเนนาติ ภควตาฯ ขนฺธเกติ มหาวคฺเค ปพฺพชฺชขนฺธเก (มหาว. 96) ยํ ปริวาสํ ปริวสตีติ โยชนาฯ ‘‘ปุพฺเพ อญฺญติตฺถิโย ภูโตติ อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ’’ติ (สารตฺถ. ฏี. 76) อาจริยสาริปุตฺตตฺเถเรน วุตฺตํฯ ปฐมํ ปพฺพชฺชํ คเหตฺวาว ปริวสตีติ อาห ‘‘สามเณรภูมิยํ ฐิโต’’ติฯ ตนฺติ ทฺวีหิ อากาเรหิ วุตฺตํ ปริวาสํฯ ปพฺพชฺชนฺติ ‘‘อากงฺขติ ปพฺพชฺชํ, อากงฺขติ อุปสมฺปท’’นฺติ เอตฺถ วุตฺตํ ปพฺพชฺชคฺคหณํฯ ‘‘อุตฺตริทิรตฺตติรตฺตํ สหเสยฺยํ กปฺเปยฺยา’’ติ (ปาจิ. 51) เอตฺถ ทิรตฺตคฺคหณํ วิย วจนสิลิฏฺฐตาวเสเนว วุตฺตํฯ ยสฺมา ปน สามเณรภูมิยํ ฐิเตเนว ปริวสิตพฺพํ, น คิหิภูเตน, ตสฺมา อปริวสิตฺวาเยว ปพฺพชฺชํ ลภติฯ