7. ชาลิยสุตฺตวณฺณนา

ทฺเวปพฺพชิตวตฺถุวณฺณนา

[378] เอวํ มหาลิสุตฺตํ สํวณฺเณตฺวา อิทานิ ชาลิยสุตฺตํ สํวณฺเณนฺโต ยถานุปุพฺพํ สํวณฺณโนกาสสฺส ปตฺตภาวํ วิภาเวตุํ, มหาลิสุตฺตสฺสานนฺตรํ สงฺคีตสฺส สุตฺตสฺส ชาลิยสุตฺตภาวํ วา ปกาเสตุํ ‘‘เอวํ เม สุตํ…เป.… โกสมฺพิยนฺติ ชาลิยสุตฺต’’นฺติ อาหฯ ‘‘โฆสิเตนา’’ติอาทินา มชฺเฌโลปสมาสํ ทสฺเสติ, โฆสิตสฺส อาราโมติปิ วตฺตพฺพํฯ เอวมฺปิ หิ ‘‘อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม’’ติอาทีสุ (ปารา. 234) วิย ทายกกิตฺตนํ โหติ, เอวํ ปน กิตฺเตนฺโต อายสฺมา อานนฺโท อญฺเญปิ ตสฺส ทิฏฺฐานุคติอาปชฺชเน นิโยเชตีติ อญฺญตฺถ วุตฺตํฯ ตตฺถ โกยํ โฆสิตเสฏฺฐิ นาม, กถญฺจาเนน อาราโม การิโต, กถํ ปน ตตฺถ ภควา วิหาสีติ ปุจฺฉาย สพฺพํ ตํ วิสฺสชฺชนํ สมุทาคมโต ปฏฺฐาย สงฺเขปโตว ทสฺเสนฺโต ‘‘ปุพฺเพ กิรา’’ติอาทิมาหฯ อลฺลกปฺปรฏฺฐนฺติ พหูสุ โปตฺถเกสุ ทิสฺสติ, กตฺถจิ ปน ‘‘อทฺทิลรฏฺฐ’’นฺติ จ ‘‘ทมิฬรฏฺฐ’’นฺติ จ ลิขิตํฯ ตโตติ อลฺลกปฺปรฏฺฐโตฯ ‘‘ปุตฺตํ…เป.… อคมาสี’’ติ อิทมฺปิ ‘‘ตสฺเสตํ กมฺม’’นฺติ ญาเปตุํ วุตฺตํฯ ตทาติ เตสํ คามํ ปวิฏฺฐทิวเสฯ พลวปายาสนฺติ ครุตรํ พหุปายาสํฯ ชีราเปตุนฺติ สมเวปากินิยา คหณิยา ปกฺกาเปตุํฯ อสนฺนิหิเตติ เคหโต พหิ อญฺญํ คเตฯ ภุสฺสตีติ นทติ, ‘‘ภุภุ’’อิติ สุนขสทฺทํ กโรตีติ อตฺโถฯ อิทมฺปิสฺส เอกํ กมฺมํฯ ปจฺเจกพุทฺเธ ปน จีวรกมฺมตฺถาย อญฺญํ ฐานํ คเต สุนขสฺส หทยํ ผาลิตํฯ ติรจฺฉานา นาเมเต อุชุชาติกา โหนฺติ อกุฏิลา, มนุสฺสา ปน อญฺญํ หทเยน จินฺเตติ, อญฺญํ มุเขน กเถนฺติฯ เตเนวาห ‘‘คหนญฺเหตํ ภนฺเต ยทิทํ มนุสฺสา, อุตฺตานกญฺเหตํ ภนฺเต ยทิทํ ปสโว’’ติ (ม. นิ. 2.3)ฯ

อิติ โส ตาย ปจฺเจกพุทฺเธ สิเนหวเสน อุชุทิฏฺฐิตาย อกุฏิลตาย กาลงฺกตฺวา ตาวติํสภวเน นิพฺพตฺโตฯ ตํ สนฺธายาห ‘‘โส…เป.… นิพฺพตฺตี’’ติฯ