6. มหาลิสุตฺตวณฺณนา

พฺราหฺมณทูตวตฺถุวณฺณนา

[359] เอวํ กูฏทนฺตสุตฺตํ สํวณฺเณตฺวา อิทานิ มหาลิสุตฺตํ สํวณฺเณนฺโต ยถานุปุพฺพํ สํวณฺณโนกาสสฺส ปตฺตภาวํ วิภาเวตุํ, กูฏทนฺตสุตฺตสฺสานนฺตรํ สงฺคีตสฺส สุตฺตสฺส มหาลิสุตฺตภาวํ วา ปกาเสตุํ ‘‘เอวํ เม สุตํ…เป.… เวสาลิยนฺติ มหาลิสุตฺต’’นฺติ อาหฯ ปุนปฺปุนํ วิสาลภาวูปคมนโตติ เอตฺถายํ สงฺเขโป – พาราณสิรญฺโญ กิร อคฺคมเหสิยา มํสเปสิคพฺเภน ทฺเว ทารกา นิพฺพตฺตา ธีตา จ ปุตฺโต จ, เตสํ อญฺญมญฺญํ วิวาเหน โสฬสกฺขตฺตุํ ปุตฺตธีตุวเสน ทฺเว ทฺเว ทารกา วิชาตาฯ ตโต เตสํ ทารกานํ ยถากฺกมํ วฑฺเฒนฺตานํ ปจฺเจกํ สปริวารานํ อารามุยฺยานนิวาสฏฺฐานปริวารสมฺปตฺติํ คเหตุํ อปฺปโหนกตาย นครํ ติกฺขตฺตุํ คาวุตนฺตเรน คาวุตนฺตเรน ปริกฺขิปิํสุ, เอวํ ตสฺส ปุนปฺปุนํ ติปาการปริกฺเขเปน วิสาลภาวมุปคตตฺตา ‘‘เวสาลี’’ตฺเวว นามํ ชาตํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ปุนปฺปุนํ วิสาลภาวูปคมนโต เวสาลีติ ลทฺธนามเก นคเร’’ติฯ วิตฺถารกถา เจตฺถ มหาสีหนาทสุตฺตวณฺณนาย, (ม. นิ. อฏฺฐ. 1.146) รตนสุตฺตวณฺณนาย (ขุ. ปา. อฏฺฐ. เวสาลิวตฺถุ; สุ. นิ. อฏฺฐ. 1.รตนสุตฺตวณฺณนา) จ คเหตพฺพาฯ พหินคเรติ นครโต พหิ, น อมฺพปาลิวนํ วิย อนฺโตนครสฺมิํฯ สยํชาตนฺติ สยเมว ชาตํ อโรปิมํฯ มหนฺตภาเวนาติ รุกฺขคจฺฉานํ, ฐิโตกาสสฺส จ มหนฺตภาเวนฯ เตเนวาห ‘‘หิมวนฺเตน สทฺธิํ เอกาพทฺธํ หุตฺวา’’ติฯ ยํ ปน เวนยิกานํ มเตน วินยฏฺฐกถายํ วุตฺตํ –

‘‘ตตฺถ มหาวนํ นาม สยํชาตํ อโรปิมํ สปริจฺเฉทํ มหนฺตํ วนํฯ กปิลวตฺถุสามนฺตา ปน มหาวนํ หิมวนฺเตน สห เอกาพทฺธํ อปริจฺเฉทํ หุตฺวา มหาสมุทฺทํ อาหจฺจ ฐิตํ, อิทํ ตาทิสํ น โหตี’’ติ (ปารา. อฏฺฐ. 2.162)ฯ

ตํ มชฺฌิมภาณกสํยุตฺตภาณกานมฺปิ สมานกถาฯ มชฺฌิมฏฺฐกถายญฺหิ (ม. นิ. อฏฺฐ. 2.352) สํยุตฺตฏฺฐกถายญฺจ (สํ. นิ. อฏฺฐ. 1.37) ตเถว วุตฺตํฯ อิธ ปน ทีฆภาณกานํ มเตน เอวํ วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ