นิจฺจทานอนุกุลยญฺญวณฺณนา

[349] อุฏฺฐายาติ ทาเน อุฏฺฐานวีริยมาห, สมุฏฺฐายาติ ตสฺส สาตจฺจกิริยํฯ กสิวาณิชฺชาทิกมฺมานิ อกโรนฺโต ทลิทฺทิยาทิอนตฺถาปตฺติยา นสฺสิสฺสตีติ อธิปฺปาโยฯ อปฺปสมฺภารตโร เจว มหปฺผลตโร จาติ สงฺเขปโต อฏฺฐกถายํ วุตฺโต ปาฬิยํ ปน ‘‘อปฺปตฺถตโร จ อปฺปสมารมฺภตโร จ มหปฺผลตโร จ มหานิสํสตโร จา’’ติ ปาโฐฯ ตตฺถ อปฺปสมฺภารตโรติ อติวิย ปริตฺตสมฺภาโร, อสมารพฺภิยสมฺภาโรฯ อปฺปตฺถตโรติ ปน อติวิย อปฺปกิจฺโจ, อตฺโถ เจตฺถ กิจฺจํ, ตฺถ-การสฺส ฏฺฐ-การํ กตฺวา ‘‘อปฺปฏฺฐตโร’’ติปิ ปาโฐฯ สมฺมา อารภียติ ยญฺโญ เอเตนาติ สมารมฺโภ, สมฺภารสมฺภรณวเสน ปวตฺตสตฺตปีฬา, อปฺโป สมารมฺโภ เอตสฺสาติ ตถา, อยํ ปนาติสเยนาติ อปฺปสมารมฺภตโรฯ วิปากสญฺญิตํ มหนฺตํ สทิสํ ผลเมตสฺสาติ มหปฺผโล, อยํ ปนาติสเยนาติ มหปฺผลตโรฯ อุทยสญฺญิตํ มหนฺตํ นิสฺสนฺทาทิผลเมตสฺสาติ มหานิสํโส, อยํ ปนาติสเยนาติ มหานิสํสตโรฯ ธุวทานานีติ ธุวานิ ถิรานิ อวิจฺฉินฺนานิ กตฺวา ทาตพฺพทานานิฯ นิจฺจภตฺตานีติ เอตฺถ ภตฺตสีเสน จตุปจฺจยคฺคหณํฯ อนุกุลยญฺญานีติ อนุกุลํ กุลานุกฺกมํ อุปาทาย ทาตพฺพทานานิ ฯ เตนาห ‘‘อมฺหาก’’นฺติอาทิฯ ยานิ ปวตฺเตตพฺพานิ, ตานิ อนุกุลยญฺญานิ นามาติ โยเชตพฺพํฯ นิพทฺธทานานีติ นิพนฺเธตฺวา นิยเมตฺวา ปเวณีวเสน ปวตฺติตทานานิฯ

หตฺถิทนฺเตน กตา ทนฺตมยสลากา, ยตฺถ ทายกานํ นามํ องฺกนฺติ, อิมินา ตํ นิจฺจภตฺตํ สลากทานวเสนาติ ทสฺเสติฯ ตํ กุลนฺติ อนาถปิณฺฑิกกุลํฯ ทาลิทฺทิเยนาติ ทลิทฺทภาเวนฯ ‘‘เอกสลากโต อุทฺธํ ทาตุํ นาสกฺขี’’ติ อิมินา เอเกนปิ สลากทาเนน นิพทฺธทานํ อุปจฺฉินฺทิตุมทตฺวา อนุรกฺขณมาหฯ รญฺโญติ เสตวาหนรญฺโญฯ

อาทีนิ วตฺวาติ เอตฺถ อาทิสทฺเทน ‘‘กสฺมา เสโน วิย มํสเปสิํ ปกฺขนฺทิตฺวา คณฺหาสี’’ติ เอวมาทีนํ สมสมทาเน อุสฺสุกฺกนวจนานํ สงฺคโหฯ คลคฺคาหาติ คลคฺคหณาฯ ‘‘กมฺมจฺเฉทวเสนา’’ติ อิมินา อตฺตโน อตฺตโน กมฺโมกาสาทานมฺปิ ปีฬาเยวาติ ทสฺเสติฯ สมารมฺภสทฺโท เจตฺถ ปีฬนตฺโถติ อาห ‘‘ปีฬาสงฺขาโต สมารมฺโภ’’ติฯ ปุพฺพเจตนามุญฺจเจตนาอปรเจตนาสมฺปตฺติยา ทายกวเสน ตีณิ องฺคานิ, วีตราคตาวีตโทสตาวีตโมหตาปฏิปตฺติยา ทกฺขิเณยฺยวเสน จ ตีณีติ เอวํ ฉฬงฺคสมนฺนาคตา โหติ ทกฺขิณา, ฉฬงฺคุตฺตเร นนฺทมาตาสุตฺตญฺจ (อ. นิ. 6.37) ตสฺสตฺถสฺส สาธกํฯ อปราปรํ อุปฺปชฺชนกเจตนาวเสน มหานที วิย, มโหโฆ วิย จ อิโต จิโต จ อภิสนฺทิตฺวา ปกฺขนฺทิตฺวา ปวตฺติโต ปุญฺญเมว ปุญฺญาภิสนฺโทฯ ตถาวิธนฺติ ปมาณสฺส กาตุํ อสุกรตฺตมาหฯ การณมหตฺเตน ผลมหตฺตมฺปิ เวทิตพฺพํ อุปริ นชฺชา วุฏฺฐิยา มโหโฆ วิยาติ วุตฺตํ ‘‘ตสฺมา’’ติอาทิฯ

[350] นวนโวติ สพฺพทา อภินโว, ทิวเส ทิวเส ทายกสฺส พฺยาปาราปชฺชนโต กิจฺจปริโยสานํ นตฺถีติ วุตฺตํ ‘‘เอเกนา’’ติอาทิฯ ยถารทฺธสฺส อาวาสสฺส กติปเยนาปิ กาเลน ปริสมาเปตพฺพโต กิจฺจปริโยสานํ อตฺถีติ อาห ‘‘ปณฺณสาล’’นฺติอาทิฯ มหาวิหาเรปิ กิจฺจปริโยสานสฺส อตฺถิตาอุปายํ ทสฺเสตุํ ‘‘เอกวารํ ธนปริจฺจาคํ กตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ สุตฺตนฺตปริยาเยนาติ สพฺพาสวสุตฺตนฺตาทิปาฬินเยนฯ นวานิสํสาติ สีตปฏิฆาตาทโย ปฏิสลฺลานารามปริโยสานา ยถาปจฺจเวกฺขณํ คณิตา นว อุทยา, อปฺปมตฺตตาย เจเต วุตฺตาฯ