ทสอาการวณฺณนา

[343] อากโรติ อตฺตโน อนุรูปตาย สมริยาทปริจฺเฉทํ ผลํ นิพฺพตฺเตตีติ อากาโร, การณนฺติ อาห ‘‘ทสหิ การเณหี’’ติฯ มริยาทตฺโถ เหตฺถ อา-สทฺโทฯ น ทุสฺสีเลสฺเวว, อถ โข สีลวนฺเตสุปิ วิปฺปฏิสารํ อุปฺปาเทสฺสติฯ ตทุภเยปิ น อุปฺปาเทตพฺโพติ หิ ทสฺเสตุํ อปิ-สทฺเทน, ปิ-สทฺเทน วา สมฺปิณฺฑนํ กโรติฯ ปฏิคฺคาหกโตว อุปฺปชฺชตีติ พลวตรํ วิปฺปฏิสารํ สนฺธาย วุตฺตํ, ทุพฺพโล ปน เทยฺยธมฺมโต, ปริวารชนโตปิ อุปฺปชฺชเตวฯ อุปฺปชฺชิตุํ ยุตฺตนฺติ อุปฺปชฺชนารหํฯ วิปฺปฏิสารมฺปิ วิโนเทสีติ สมฺพนฺโธฯ เตสํเยวาติ ปาณาติปาตีนเมวฯ ยชนํ นาเมตฺถ ทานเมวาธิปฺเปตํ, น อคฺคิชุหนนฺติ อาห ‘‘เทตุ ภว’’นฺติฯ วิสฺสชฺชตูติ มุตฺตจาควเสน จชตุฯ อพฺภนฺตรนฺติ อชฺฌตฺตํ สกสนฺตาเนฯ

โสฬสาการวณฺณนา

[344] อนุมติปกฺขาทโย เอว เหฏฺฐา ยญฺญสฺส วตฺถุํ กตฺวา ‘‘โสฬสปริกฺขารา’’ติ วุตฺตา, อิธ ปน สนฺทสฺสนาทิวเสน อนุโมทนาย อารทฺธตฺตา วุตฺตํ ‘‘โสฬสหิ อากาเรหี’’ติฯ ทสฺเสตฺวาติ อตฺตโน เทสนานุภาเวน ปจฺจกฺขมิว ผลํ ทสฺเสตฺวา, อเนกวารํ ปน ทสฺสนโต ‘‘ทสฺเสตฺวา ทสฺเสตฺวา’’ติ พฺยาปนวจนํ, ตเทว อาภุโส เมฑนฏฺเฐน อาเมฑิตวจนนฺติ อาจริเยน (ที. นิ. ฏี. 1.344) วุตฺตํฯ ‘‘สมาทเปตฺวา สมาทเปตฺวา’’ติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ ตมตฺถนฺติ ทานผลวเสน กมฺมผลสมฺพนฺธมตฺถํฯ สมาทเปตฺวาติ สุตมตฺตํ อกตฺวา ยถา ราชา ตมตฺถํ สมฺมเทว อาทิยติ จิตฺเต กโรนฺโต สุคฺคหิตํ กตฺวา คณฺหาติ, ตถา สกฺกจฺจํ อาทาเปตฺวาฯ

‘‘วิปฺปฏิสารวิโนทเนนา’’ติ อิทํ นิทสฺสนมตฺตํฯ โลภโทสโมหอิสฺสามจฺฉริยมานาทโยปิ หิ ทานจิตฺตสฺส อุปกฺกิเลสา, เตสํ วิโนทเนนปิ ตํ โวทาปิตํ สมุตฺเตชิตํ นาม โหติ ติกฺขวิสทภาวาปตฺติโต, อาสนฺนตรภาวโต ปน วิปฺปฏิสารวิโนทนเมว คหิตํฯ ปวตฺติเต หิ ทาเน ตสฺส สมฺภโวติฯ ยาถาวโต วิชฺชมาเนหิ คุเณหิ หฏฺฐปหฏฺฐภาวาปาทนํ สมฺปหํสนนฺติ อาห ‘‘สุนฺทร’’นฺติอาทิฯ ธมฺมโตติ สจฺจโตฯ ตทตฺถเมว ทสฺเสตุํ ‘‘ธมฺเมน สเมน การเณนา’’ติ วุตฺตํฯ สจฺจญฺหิ ธมฺมโต อนเปตตฺตา ธมฺมํ, อุปสมจริยภาวโต สมํ, ยุตฺตภาเวน การณนฺติ จ วุจฺจติฯ