5. กูฏทนฺตสุตฺตวณฺณนา

[323] เอวํ โสณทณฺฑสุตฺตํ สํวณฺเณตฺวา อิทานิ กูฏทนฺตสุตฺตํ สํวณฺเณนฺโต ยถานุปุพฺพํ สํวณฺณโนกาสสฺส ปตฺตภาวํ วิภาเวตุํ, โสณทณฺฑ สุตฺตสฺสานนฺตรํ สงฺคีตสฺส สุตฺตสฺส กูฏทนฺตสุตฺตภาวํ วา ปกาเสตุํ ‘‘เอวํ เม สุตํ…เป.… มคเธสูติ กูฏทนฺตสุตฺต’’นฺติ อาหฯ ‘‘มคธา นาม ชนปทิโน ราชกุมารา’’ติอาทีสุ อมฺพฏฺฐสุตฺเต โกสลชนปทวณฺณนายํ อมฺเหหิ วุตฺตนโย ยถารหํ เนตพฺโพฯ อยํ ปเนตฺถ วิเสโส – มเคน สทฺธิํ ธาวนฺตีติ มคธา, ราชกุมารา, มํเสสุ วา คิชฺฌนฺตีติ มคธา นิรุตฺตินเยนฯ รุฬฺหิโต, ปจฺจยโลปโต จ เตสํ นิวาสภูเตปิ ชนปเท วุทฺธิ น โหตีติ เนรุตฺติกาฯ ชนปทนาเมเยว พหุวจนํ, น ชนปทสทฺเท ชาติสทฺทตฺตาติ วุตฺตํ ‘‘ตสฺมิํ มคเธสุ ชนปเท’’ติฯ อิโต ปรนฺติ ‘‘มคเธสู’’ติ ปทโต ปรํ ‘‘จาริกํ จรมาโน’’ติอาทิวจนํฯ ปุริมสุตฺตทฺวเยติ อมฺพฏฺฐโสณทณฺฑสุตฺตทฺวเยฯ วุตฺตนยเมวาติ ยํ ตตฺถ อาคตสทิสํ อิธาคตํ, ตํ อตฺถวณฺณนาโต วุตฺตนยเมว, ตตฺถ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ‘‘ตรุโณ อมฺพรุกฺโข อมฺพลฏฺฐิกา’’ติ พฺรหฺมชาลสุตฺตวณฺณนายํ (ที. นิ. อฏฺฐ. 1.2) วุตฺตตฺตา ‘‘อมฺพลฏฺฐิกา พฺรหฺมชาเล วุตฺตสทิสาวา’’ติ อาหฯ

ยญฺญาวาฏํ สมฺปาเทตฺวา มหายญฺญํ อุทฺทิสฺส สวิญฺญาณกานิ, อวิญฺญาณกานิ จ ยญฺญูปกรณานิ อุปฏฺฐปิตานีติ อตฺถํ สนฺธาย ‘‘มหายญฺโญ อุปกฺขโฏ’’ติ ปาฬิยํ วุตฺตํ, ตํ ปเนตํ อุปกรณํ เตสํ ตถา สชฺชนเมวาติ ทสฺเสติ ‘‘สชฺชิโต’’ติ อิมินาฯ วจฺฉตรสตานีติ ยุวภาวปฺปตฺตานิ พลววจฺฉสตานิฯ วจฺฉานํ วิเสสาติ หิ วจฺฉตรา, เต ปน วจฺฉา เอว โหนฺติ, น ทมฺมา, น จ พลีพทฺทาติ อาห ‘‘วจฺฉสตานี’’ติฯ อยํ อาจริยมติ (ที. นิ. ฏี. 1.323)ฯ ตร-สทฺโท วา อนตฺถโกติ วุตฺตํ ‘‘วจฺฉสตานี’’ติฯ เอวญฺหิ สพฺโพปิ วจฺฉปฺปเภโท สงฺคหิโต โหติฯ เอเตติ อุสภาทโย อุรพฺภปริโยสานาฯ อเนเกสนฺติ อเนกชาติกานํฯ มิคปกฺขีนนฺติ มหิํสรุรุปสทกุรุงฺคโคกณฺณมิคานญฺเจว โมรกปิญฺชรวฏฺฏกติตฺติร ลาปาทิปกฺขีนญฺจฯ