เมนู

อยํ ปเนตฺถ อฏฺฐกถามุตฺตกนโย – เอตฺตกปรมาติ เอตฺตกอุกฺกํสโกฏิกา, ปฐมํ ปญฺหาวิสฺสชฺชนาว อมฺหากํ อุกฺกํสโกฏีติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘มยา สกสมยวเสน ปญฺโห วิสฺสชฺชิโต’’ติฯ ปรนฺติ อติเรกํฯ ภาสิตสฺสาติ วจนสฺส สทฺทสฺสฯ

อยํ ปน วิเสโสติ สีลนิทฺเทเส นิยฺยาตนมตฺตํ อเปกฺขิตฺวา วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘สีลมิจฺเจว นิยฺยาติต’’นฺติฯ สามญฺญผลสุตฺเต (ที. นิ. 1.150) หิ สีลํ นิยฺยาเตตฺวาปิ ปุน สามญฺญผลมิจฺเจว นิยฺยาติตํฯ สพฺเพสมฺปิ มหคฺคตจิตฺตานํ ญาณสมฺปยุตฺตตฺตา, ฌานานญฺจ ตํ สมฺปโยคโต ‘‘อตฺถโต ปญฺญาสมฺปทา’’ติ วุตฺตํฯ ปญฺญานิทฺเทเส หิ ฌานปญฺญํ อธิฏฺฐานํ กตฺวา ปฐมํ วิปสฺสนาปญฺญา นิยฺยาติตาฯ เตนาห ‘‘วิปสฺสนาปญฺญายา’’ติอาทิฯ

โสณทณฺฑอุปาสกตฺตปฏิเวทนากถาวณฺณนา

[321] ทหโร ยุวาติ เอตฺถ ทหรวจเนน ปฐมโยพฺพนภาวํ ทสฺเสติฯ ปฐมโยพฺพนกาลคโต หิ ‘‘ทหโร’’ติ วุจฺจติฯ ปุตฺตสฺส ปุตฺโต นตฺตา นามฯ นปฺปโหตีติ น สมฺปชฺชติ, ปุตฺตนตฺตปฺปมาโณปิ น โหตีติ อตฺโถฯ ‘‘อาสนา เม ตํ วุฏฺฐาน’’นฺติ เอตสฺส อตฺถาปตฺติํ ทสฺเสตุํ ‘‘มม อคารเวนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เอตนฺติ อญฺชลิปคฺคหณํฯ อยญฺหิ ยถา ตถา อตฺตโน มหาชนสฺส สมฺภาวนํ อุปฺปาเทตฺวา โกหญฺเญน ปเร วิมฺหาเปตฺวา ลาภุปฺปาทนํ นิชิคีสนฺโต วิจรติ, ตสฺมาสฺส อติวิย กุหกภาวํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อิมินา กิรา’’ติอาทิํ วทติ อคารวํ นาม นตฺถีติ อคารววจนํ นาม นตฺถิ, นายํ ภควติ อคารเวน ‘‘อหญฺเจว โข ปนา’’ติอาทิมาห, อถ โข อตฺตโน ลาภปริหานิภเยเนวาติ วุตฺตํ โหติฯ

[322] ตงฺขณานุรูปายาติ ยาทิสี ตทา ตสฺส อชฺฌาสยปฺปวตฺติ, ตทนุรูปายาติ มชฺเฌปทโลเปน อตฺโถฯ ตทา ตสฺส วิวฏฺฏสนฺนิสฺสิตสฺส ตาทิสสฺส ญาณปริปากสฺส อภาวโต เกวลํ อพฺภุทยสนฺนิสฺสิโต เอว อตฺโถ ทสฺสิโตติ อาห ‘‘ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกํ อตฺถํ สนฺทสฺเสตฺวา’’ติ, ปจฺจกฺขโต วิภาเวตฺวาติ อตฺโถฯ กุสเล ธมฺเมติ เตภูมเก กุสลธมฺเม, อยเมตฺถ นิปฺปริยายโต อตฺโถฯ ปริยายโต ปน ‘‘จตุภูมเก’’ติปิ วตฺตุํ วฏฺฏติ โลกุตฺตรกุสลสฺสปิ อายติํ ลพฺภมานตฺตาฯ