เมนู

‘‘อมฺเห หํสโกญฺจโมรสเม กโรตี’’ติ วทนฺโต เหฏฺฐา คหิตํ ‘‘น ตํ โกจิ หํโส วา โกญฺโจ วา โมโร วา อาคนฺตฺวา กิํ ตฺวํ ลปสีติ นิเสเธตี’’ติ อิทมฺปิ วจนํ สงฺคีติมนารุฬฺหํ ตทา ภควตา วุตฺตเมวาติ ทสฺเสติฯ ตทา วทนฺโตเยว หิ เอวํ กโรตีติ วตฺตุมรหติฯ ‘‘เอวํ นุ เต’’ติอาทิวจนํ, ‘‘อวุสิตวาเยวา’’ติอาทิวจนญฺจ มานวเสน สมเณน โคตเมน วุตฺตนฺติ อมฺพฏฺโฐ มญฺญตีติ อธิปฺปาเยนาห ‘‘นิมฺมาโน ทานิ ชาโตติ มญฺญมาโน’’ติฯ

ทาสิปุตฺตวาทวณฺณนา

[267] นิมฺมาเทตีติ อ-การสฺส อา-การํ กตฺวา นิทฺเทโส อุมฺมาเท มทสทฺเทน นิปฺผนฺนตฺตาติ ทสฺเสติ ‘‘นิมฺมเทตี’’ติ อิมินาฯ นิมฺมาเนติ วิคตมาเนฯ ยทิ ปนาหํ โคตฺตํ ปุจฺเฉยฺยํ สาธุ วตาติ อตฺโถฯ ปากฏํ กาตุกมฺยตาย ติกฺขตฺตุํ มหาสทฺเทน อโวจฯ กสฺมา อโวจาติ ปน อสุทฺธภาวํ ชานนฺตสฺสาปิ ตถาวจเน การณปุจฺฉาฯ โคตฺตภูตํ นามเมว อธิปฺเปตํ, น วิสุํ โคตฺตนฺติ อาห ‘‘มาตาเปตฺติกนฺติ มาตาปิตูนํ สนฺตก’’นฺติฯ โคตฺตญฺหิ ปิติโต ลทฺธพฺพํ เปตฺติกเมว, น มาตาเปตฺติกํฯ น หิ พฺราหฺมณานํ สโคตฺตาย เอว อาวาหวิวาโห อิจฺฉิโต, โคตฺตนามํ ปน ชาติสิทฺธํ, น กิตฺติมํ, น คุณนามํ วา, ชาติ จ อุภยสมฺพนฺธินีติ มาตาเปตฺติกเมว, น เปตฺติกมตฺตํฯ นามโคตฺตนฺติ โคตฺตภูตํ นามํ, น กิตฺติมํ, น คุณนามํ วา วิเสสนปรนิปาตวเสน วุตฺตตฺตา ยถา ‘‘อคฺยาหิโต’’ติฯ นามญฺจ ตเทว ปเวณีวเสน ปวตฺตตฺตา โคตฺตญฺจาติ หิ นามโคตฺตํฯ ตตฺถ ยา ‘‘กณฺหายโน’’ติ นามปณฺณตฺติ นิรุฬฺหา, ตํ สนฺธายาห ‘‘ปณฺณตฺติวเสน นาม’’นฺติฯ ตํ ปเนตํ นามํ กณฺหอิสิโต ปฏฺฐาย ตสฺมิํ กุลปรมฺปราวเสน อาคตํ, น เอตสฺมิํเยว นิรุฬฺหนฺติ วุตฺตํ ‘‘ปเวณีวเสน โคตฺต’’นฺติฯ โคตฺตปทสฺส วจนตฺโถ เหฏฺฐา วุตฺโตเยวฯ

‘‘อนุสฺสรโต’’ติ เอตฺถ น เกวลํ อนุสฺสรณมตฺตํ อธิปฺเปตํ, อถ โข กุลสุทฺธิวีมํสนวเสเนวาติ อาห ‘‘กุลโกฏิํ โสเธนฺตสฺสา’’ติ, กุลคฺคํ วิโสเธนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ ‘‘อยฺยปุตฺตา’’ติ เอตฺถ อยฺยสทฺโท อยฺยิรเกติ วุตฺตํ ‘‘สามิโน ปุตฺตา’’ติฯ