เมนู

ทุติยอิพฺภวาทวณฺณนา

[265] สนฺธาคารปทนิพฺพจนํ เหฏฺฐา วุตฺตเมวฯ ตทา อภิสิตฺตสกฺยราชูนมฺปิ พหุตํ สนฺธายาห ‘‘อภิสิตฺตสกฺยราชาโน’’ติฯ กามญฺหิ สกฺยราชกุเล โย สพฺเพสํ วุทฺธตโร, สมตฺโถ จ, โส เอว อภิเสกํ ลภติ ฯ เอกจฺโจ ปน อภิสิตฺโต สมาโน ‘‘อิทํ รชฺชํ นาม พหุกิจฺจํ พหุพฺยาปาร’’นฺติ ตโต นิพฺพิชฺช รชฺชํ วยสา อนนฺตรสฺส นิยฺยาเตติ, กทาจิ โสปิ อญฺญสฺสาติ เอวํ ปรมฺปรานิยฺยาตนวเสน ตทา พหู อภิสิตฺตปุพฺพา สกฺยราชาโน โหนฺตีติ อิทํ อาจริยสฺสาภิมตํ (ที. นิ. ฏี. 1.265)ฯ อปิจ ยถารหํ ฐานนฺตเรสุ อภิสิตฺตสกฺยราชูนมฺปิ พหุตํ สนฺธาย เอวมาหาติปิ ยุชฺชติฯ เต หิ ‘‘ราชาโน’’ติ วุจฺจนฺติฯ ยถาห –

‘‘ราชาโน นาม ปถพฺยาราชา, ปเทสราชา, มณฺฑลิกา, อนฺตรโภคิกา, อกฺขทสฺสา, มหามตฺตา, เย วา ปน เฉชฺชเภชฺชํ กโรนฺตา อนุสาสนฺติ, เอเต ราชาโน นามา’’ติ (ปารา. 92)ฯ

สํหาริเมหิ วาฬรูเปหิ กโต ปลฺลงฺโก, ภทฺทปีฐํ เวตฺตาสนํฯ มิหิตมตฺตํ หสิตมตฺตํฯ อนุหสนฺตีติ มมุทฺเทสิกํ มหาหสิตํ กโรนฺติ, อิทญฺหิ ‘‘อนุชคฺฆนฺตา’’ติ เอตสฺส สํวณฺณนาปทํฯ ชคฺฆสทฺโท จ มหาหสเน ปวตฺตติ ‘‘น อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร คมิสฺสามี’’ติอาทีสุ (ปาจิ. 586) วิยฯ

กณฺหายนโต ปฏฺฐาย ปรมฺปราคตํ กุลวํสํ อนุสฺสววเสน ชานนฺติฯ กุลาภิมานิโน หิ เยภุยฺเยน ปเรสํ อุจฺจาวจํ กุลํ ตถา ตถา อุทาหรนฺติ, อตฺตโน จ กุลวํสํ ชานนฺติ, เอวํ อมฺพฏฺโฐปิ, ตถา เหส ปรโต ภควตา ปุจฺฉิโต วชิรปาณิ ภเยน อตฺตโน กุลวํสํ ยาถาวโต กเถสีติฯ โอลมฺเพตฺวาติ หตฺถิโสณฺฑสณฺฐานาทินา สาฏกํ อวลมฺเพตฺวาฯ ตโตติ ตถาชานนโต, คมนโต จฯ มมญฺเญว มญฺเญติ มมเมว อนุชคฺฆนฺตา มญฺเญฯ

ตติยอิพฺภวาทวณฺณนา

[266] เขตฺตเลฑฺฑูนนฺติ เขตฺเต กสนวเสน อุฏฺฐาปิตมตฺติกาขณฺฑานํฯ เลฑฺฑุกานมนฺตเร นิวาสิตตฺตา ‘‘เลฑฺฑุกิกา’’ อิจฺเจว (ที. นิ. ฏี. 1.266) สญฺญาตา ขุทฺทกสกุณิกาฯ มชฺฌิมปณฺณาสเก เลฑฺฑุกิโกปมสุตฺตวณฺณนายํ ‘‘จาตกสกุณิกา’’ติ (ม. นิ. อฏฺฐ. 3.150) วุตฺตา, นิฆณฺฏุสตฺเถสุ ปน ตํ ‘‘ลาปสกุณิกา’’ติ วทนฺติฯ โกธวเสน ลคฺคิตุนฺติ อุปนยฺหิตุํ, อาฆาตํ พนฺธิตุนฺติ อตฺโถฯ