ฉตฺตํ อุสฺสาเปตุกาโม มญฺเญติ สมฺพนฺโธ ฯ ภายิตฺวาติ ภายนเหตุฯ ตสฺสาติ ชีวกสฺสฯ สมฺมสทฺโท สมานตฺโถ, สมานภาโว จ วเยนาติ อาห ‘‘วยสฺสาภิลาโป’’ติฯ วเยน สมาโน วยสฺโส ยถา ‘‘เอกราชา หริสฺสวณฺโณ’’ติ (ชา. 1.2.17)ฯ สมานสทฺทสฺส หิ สาเทสมิจฺฉนฺติ สทฺทวิทู, เตน อภิลาโป อาลปนํ ตถา, รุฬฺหีนิทฺเทโส เอส, ‘‘มาริสา’’ติ อาลปนมิวฯ ยถา หิ มาริสาติ นิทฺทุกฺขตาภิลาโป สทุกฺเขปิ เนรยิเก วุจฺจติ ‘‘ยทา โข เต มาริส สงฺกุนา สงฺกุ หทเย สมาคจฺเฉยฺยา’’ติอาทีสุ, (ม. นิ. 1.512) เอวํ โย โกจิ สหาโย อสมานวโยปิ ‘‘สมฺมา’’ติ วุจฺจตีติ, ตสฺมา สหายาภิลาโป อิจฺเจว อตฺโถฯ กจฺจิ น วญฺเจสีติ ปาฬิยา สมฺพนฺโธฯ ‘‘น ปลมฺเภสี’’ติ วุตฺเตปิ อิธ ปริกปฺปตฺโถว สมฺภวตีติ วุตฺตํ ‘‘น วิปฺปลมฺเภยฺยาสี’’ติ, น ปโลเภยฺยาสีติ อตฺโถฯ กถาย สลฺลาโป, โส เอว นิคฺโฆโส ตถาฯ

วินสฺเสยฺยาติ จิตฺตวิฆาเตน วิหญฺเญยฺยฯ ‘‘น ตํ เทวา’’ติอาทิวจนํ สนฺธาย ‘‘ทฬฺหํ กตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ ตุริตวเสนิทมาเมฑิตนฺติ ทสฺเสติ ‘‘ตรมาโนวา’’ติ อิมินาฯ ‘‘อภิกฺกม มหาราชา’’ติ วตฺวา ตตฺถ การณํ ทสฺเสตุํ ‘‘เอเต’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ สสมฺพนฺธมตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘มหาราช โจรพลํ นามา’’ติอาทิมาหฯ

สามญฺญผลปุจฺฉาวณฺณนา

[160] อยํ พหิทฺวารโกฏฺฐโกกาโส นาคสฺส ภูมิ นามฯ เตนาห ‘‘วิหารสฺสา’’ติอาทิฯ ภควโต เตโชติ พุทฺธานุภาโวฯ รญฺโญ สรีรํ ผริ ยถา ตํ โสณทณฺฑสฺส พฺราหฺมณสฺส ภควโต สนฺติกํ อาคจฺฉนฺตสฺส อนฺโตวนสณฺฑคตสฺสฯ ‘‘อตฺตโน อปราธํ สริตฺวา มหาภยํ อุปฺปชฺชี’’ติ อิทํ เสทมุญฺจนสฺส การณทสฺสนํฯ น หิ พุทฺธานุภาวโต เสทมุญฺจนํ สมฺภวติ กายจิตฺตปสฺสทฺธิเหตุภาวโตฯ

เอเกติ อุตฺตรวิหารวาสิโนเยวฯ ตทยุตฺตเมวาติ ทสฺเสติ ‘‘อิมินา’’ติอาทินาฯ อภิมาเรติ ธนุคฺคเหฯ ธนปาลนฺติ นาฬาคิริํฯ โส หิ ตทา นาคเรหิ ปูชิตธนราสิโน ลพฺภนโต ‘‘ธนปาโล’’ติ โวหรียติฯ