เมนู

3. อมฺพฏฺฐสุตฺตวณฺณนา

อทฺธานคมนวณฺณนา

[254] เอวํ สามญฺญผลสุตฺตํ สํวณฺเณตฺวา อิทานิ อมฺพฏฺฐสุตฺตํ สํวณฺเณนฺโต ยถานุปุพฺพํ สํวณฺโณกาสสฺส ปตฺตภาวํ วิภาเวตุํ, สามญฺญผลสุตฺตสฺสานนฺตรํ สงฺคีตสฺส สุตฺตสฺส อมฺพฏฺฐสุตฺตภาวํ ปกาเสตุํ ‘‘เอวํ เม สุตํ…เป.… โกสเลสูติ อมฺพฏฺฐสุตฺต’’นฺติ อาหฯ เอวมีทิเสสุฯ อิติสทฺโท เจตฺถ อาทิอตฺโถ, ปทตฺถวิปลฺลาสโชตโก ปน อิติสทฺโท ลุตฺตนิทฺทิฏฺโฐ, อาทิสทฺทโลโป วา เอส, อุปลกฺขณนิทฺเทโส วาฯ อปุพฺพปทวณฺณนา นาม เหฏฺฐา อคฺคหิตตาย อปุพฺพสฺส ปทสฺส อตฺถวิภชนาฯ ‘‘หิตฺวา ปุนปฺปุนาคต-มตฺถํ อตฺถํ ปกาสยิสฺสามี’’ติ (ที. นิ. อฏฺฐ. 1.คนฺถารมฺภกถา) หิ วุตฺตํ, ‘‘อนุปุพฺพปทวณฺณนา’’ติ กตฺถจิ ปาโฐ, โส อยุตฺโตว ฏีกาย อนุทฺธฏตฺตา, ตถา อสํวณฺณิตตฺตา จฯ

‘‘ราชกุมารา โคตฺตวเสน โกสลา นามา’’ติ (ที. นิ. ฏี. 1.254) อาจริเยน วุตฺตํฯ อกฺขรจินฺตกา ปน วทนฺติ ‘‘โกสํ ลนฺติ คณฺหนฺติ, กุสลํ วา ปุจฺฉนฺตีติ โกสลา’’ติฯ ชนปทิโนติ ชนปทวนฺโต, ชนปทสฺส วา อิสฺสราฯ ‘‘โกสลา นาม ราชกุมารา’’ติ วุตฺเตเยว สิทฺเธปิ ‘‘ชนปทิโน’’ติ วจนํ สนฺเตสุปิ อญฺเญสุ ตํตํนามปญฺญาเตสุ ตตฺถ นิวสนฺเตสุ ชนปทิภาวโต เตสเมว นิวสนมุปาทาย ชนปทสฺสายํ สมญฺญาติ ทสฺสนตฺถํฯ ‘‘เตสํ นิวาโส’’ติ อิมินา ‘‘โกสลานํ นิวาสา โกสลา’’ติ ตทฺธิตํ ทสฺเสติฯ ‘‘เอโกปิ ชนปโท’’ติ อิมินา ปน สทฺทโตเยเวตํ ปุถุวจนํ, อตฺถโต ปเนส เอโก เอวาติ วิภาเวติฯ อปิ-สทฺโท เจตฺถ อนุคฺคเห, เตน กามํ เอโกเยเวส ชนปโท, ตถาปิ อิมินา การเณน ปุถุวจนมุปปนฺนนฺติ อนุคฺคณฺหาติฯ ยทิ เอโกว ชนปโท, กถํ ตตฺถ พหุวจนนฺติ อาห ‘‘รุฬฺหิสทฺเทนา’’ติอาทิ, รุฬฺหิสทฺทตฺตา พหุวจนมุปปนฺนนฺติ วุตฺตํ โหติฯ