เทสนํ นิฏฺฐาเปสีติ ติตฺถกรมตหรวิภาวินิํ นานาวิธกุหนลปนาทิมิจฺฉาชีววิทฺธํสินิํ ติวิธสีลาลงฺกตปรมสลฺเลขปฏิปตฺติปริทีปินิํ ฌานาภิญฺญาทิอุตฺตริมนุสฺสธมฺมวิภูสินิํ จุทฺทสวิธมหาสามญฺญฺผลปฏิมณฺฑิตํ อนญฺญสาธารณํ สามญฺญผลเทสนํ รตนาคารํ วิย รตนกูเฏน อรหตฺตกูเฏน นิฏฺฐาเปสิ ‘‘วิมุตฺตสฺมิ’’นฺติ อิมินา, อรหตฺตผลสฺส เทสิตตฺตาติ อตฺโถฯ

อชาตสตฺตุอุปาสกตฺตปฏิเวทนากถาวณฺณนา

[250] เอตฺตาวตา ภควตา เทสิตสฺส สามญฺญผลสุตฺตสฺส อตฺถวณฺณนํ กตฺวา อิทานิ ธมฺมสงฺคาหเกหิ สงฺคีตสฺส ‘‘เอวํ วุตฺเต’’ติอาทิปาฐสฺสปิ อตฺถวณฺณนํ กโรนฺโต ปฐมํ สมฺพนฺธํ ทสฺเสตุํ ‘‘ราชา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ตตฺถาติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ สามญฺญผเล, สุตฺตปเทเส วาฯ กรณํ กาโร, สาธุ อิติ กาโร ตถา, ‘‘สาธุ ภควา, สาธุ สุคตา’’ติอาทินา ตํ ปวตฺเตนฺโตฯ อาทิมชฺฌปริโยสานนฺติ เทสนาย อาทิญฺจ มชฺฌญฺจ ปริโยสานญฺจฯ สกฺกจฺจํ สาทรํ คารวํ สุตฺวา, ‘‘จินฺเตตฺวา’’ติ เอตฺถ อิทํ ปุพฺพกาลกิริยาวจนํฯ อิเม ปญฺเห ปุถู สมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉนฺโต อหํ จิรํ วต อมฺหิ, เอวํ ปุจฺฉนฺโตปิ อหํ ถุเส โกฏฺเฏนฺโต วิย กญฺจิ สารํ นาลตฺถนฺติ โยชนาฯ ตถา โย…เป.… วิสฺสชฺเชสิ, ตสฺส ภควโต คุณสมฺปทา อโห วตฯ ทสพลสฺส คุณานุภาวํ อชานนฺโต อหํ วญฺจิโต สุจิรํ วต อมฺหีติฯ วญฺจิโตติ จ อญฺญาเณน วญฺจิโต อาวฏฺฏิโต, โมเหน ปฏิจฺฉาทิโต อมฺหีติ วุตฺตํ โหติฯ เตนาห ‘‘ทสพลสฺส คุณานุภาวํ อชานนฺโต’’ติฯ สามญฺญโชตนา หิ วิเสเส อวติฏฺฐติฯ จินฺเตตฺวา อาวิกโรนฺโตติ สมฺพนฺโธฯ อุลฺลงฺฆนสมตฺถายปิ อุพฺเพคปีติยา อนุลฺลงฺฆนมฺปิ สิยาติ อาห ‘‘ปญฺจวิธาย ปีติยา ผุฏสรีโร’’ติฯ ผุฏสรีโรติ จ ผุสิตสรีโรติ อตฺโถ, น พฺยาปิตสรีโรติ สพฺพาย ปีติยา อพฺยาปิตตฺตาฯ ตนฺติ อตฺตโน ปสาทสฺส อาวิกรณํ, อุปาสกตฺตปเวทนญฺจฯ อารทฺธํ ธมฺมสงฺคาหเกหิฯ

อภิกฺกนฺตาติ อติกฺกนฺตา วิคตา, วิคตภาโว จ ขโย เอวาติ อาห ‘‘ขเย ทิสฺสตี’’ติฯ ตถา หิ วุตฺตํ ‘‘นิกฺขนฺโต ปฐโม ยาโม’’ติฯ อภิกฺกนฺตตโรติ อติวิย กนฺตตโร มโนรโม, ตาทิโส จ สุนฺทโร ภทฺทโก นามาติ วุตฺตํ ‘‘สุนฺทเร’’ติฯ

‘‘โก เม’’ติอาทิ คาถา วิมานวตฺถุมฺหิ (วิ. ว. 857)ฯ ตตฺถ โกติ เทวนาคยกฺขคนฺธพฺพาทีสุ กตโมฯ เมติ มมฯ ปาทานีติ ปาเท, ลิงฺควิปริยาโยยํฯ อิทฺธิยาติ อีทิสาย เทวิทฺธิยาฯ