‘‘อุจฺฉินฺนภวเนตฺติโก’’ติอาทินา ทสฺสิตา ภควโต ปหานสมฺปตฺติ, วิชฺชาวิมุตฺติวสีภาโว, สิกฺขตฺตยนิปฺผตฺติ, นิพฺพานธาตุทฺวยวิภาโค, จตุรธิฏฺฐานปริปูรณํ, ภวโยนิอาทีสุ อปริยาปนฺนตา จ –

สกเลน ปน สุตฺตปเทน ทสฺสิโต อิฏฺฐานิฏฺเฐสุ ภควโต ตาทิภาโว, ตตฺถ จ ปเรสํ ปติฏฺฐาปนํ, กุสลธมฺมานํ อาทิภูตธมฺมทฺวยนิทฺเทโส สิกฺขตฺตยูปเทโส, อตฺตนฺตปาทิปุคฺคลจตุกฺกสิทฺธิ, กณฺหกณฺหวิปากาทิกมฺมจตุกฺกวิภาโค, จตุรปฺปมญฺญาวิสยนิทฺเทโส, สมุทยตฺถงฺคมาทิปญฺจกสฺส ยถาภูตาวโพโธ, ฉสารณียธมฺมวิภาวนา, ทสนาถกธมฺมปติฏฺฐาปนนฺติ เอวมาทโย ยถาสมฺภวํ สงฺคเหตฺวา ทสฺเสตพฺพา อตฺถา ปิณฺฑตฺโถฯ

โสฬสหารวณฺณนา

เทสนาหารวณฺณนา

อิทานิ เนตฺติยา, เปฏโกปเทเส จ วุตฺตนยวเสน หาราทีนํ นิทฺธารณํฯ ตตฺถ ‘‘อตฺตา, โลโก’’ติ จ ทิฏฺฐิยา อธิฏฺฐานภาเวน, เวทนาผสฺสายตนาทิมุเขน จ คหิเตสุ ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺเธสุ ตณฺหาวชฺชิตา ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ทุกฺขสจฺจํฯ ตณฺหา สมุทยสจฺจํฯ ตํ ปน ‘‘ปริตสฺสนาคหเณน ตณฺหาคตาน’’นฺติ, ‘‘เวทนาปจฺจยา ตณฺหา’’ติ จ ปเทหิ สมุทยคฺคหเณนญฺจ ปาฬิยํ สรูเปน คหิตเมวฯ อยํ ตาว สุตฺตนฺตนโยฯ

อภิธมฺเม ปน วิภงฺคปฺปกรเณ อาคตนเยน อาฆาตานนฺทาทิวจเนหิ, ‘‘อาตปฺปมนฺวายา’’ติอาทิปเทหิ, จิตฺตปโทสวจเนน, สพฺพทิฏฺฐิคติกปเทหิ, กุสลากุสลคฺคหเณน, ภวคฺคหเณน, โสกาทิคฺคหเณน, ทิฏฺฐิคฺคหเณน, ตตฺถ ตตฺถ สมุทยคฺคหเณน จาติ สงฺเขปโต สพฺพโลกิยกุสลากุสลธมฺมวิภาวนปเทหิ คหิตา ธมฺมกิเลสา สมุทยสจฺจํฯ ตทุภเยสมปฺปวตฺติ นิโรธสจฺจํฯ ตสฺส ปน ตตฺถ ตตฺถ เวทนานํ อตฺถงฺคมนิสฺสรณปริยาเยหิ ปจฺจตฺตํ นิพฺพุติวจเนน, อนุปาทาวิมุตฺติวจเนน จ ปาฬิยํ คหณํ เวทิตพฺพํฯ นิโรธปชานนา ปฏิปทา มคฺคสจฺจํฯ ตสฺสปิ ตตฺถ ตตฺถ เวทนานํ สมุทยาทีนิ ยถาภูตปฏิเวธนาปเทเสน ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยาทีนิ ยถาภูตปชานนปริยาเยน, ภวเนตฺติยา อุจฺเฉทวจเนน จ คหณํ เวทิตพฺพํฯ