อิทปฺปจฺจยาติ อิธ ปน เวทนาปจฺจยาตฺเวว อตฺโถฯ นนุ ทิฏฺฐิโย เอว กเถตพฺพา, กิมตฺถิยํ ปน ปฏิจฺจสมุปฺปาทกถนนฺติ อนุโยเคนาห ‘‘เตนา’’ติอาทิฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – อนุโลเมน ปฏิจฺจสมุปฺปาทกถา นาม วฏฺฏกถา, ตํ กถเนเนว ภควา เอเต ทิฏฺฐิคติกา ยาวิทํ มิจฺฉาทสฺสนํ น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, ตาว อิมินา ปจฺจยปรมฺปเรน วฏฺเฏเยว นิมุชฺชนฺตีติ ทสฺเสสีติฯ อิโต ภวาทิโตฯ เอตฺถ ภวาทีสุฯ เอส นโย เสสปททฺวเยปิฯ อิมินา อปริยนฺตํ อปราปรุปฺปตฺติํ ทสฺเสติฯ วิปนฺนฏฺฐาติ วิวิเธน นาสิตาฯ

วิวฏฺฏกถาทิวณฺณนา

[145] ทิฏฺฐิคติกาธิฏฺฐานนฺติ ทิฏฺฐิคติกานํ มิจฺฉาคาหทสฺสนวเสน อธิฏฺฐานภูตํ, ทิฏฺฐิคติกวเสน ปุคฺคลาธิฏฺฐานนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ปุคฺคลาธิฏฺฐานธมฺมเทสนา เหสาฯ ยุตฺตโยคภิกฺขุอธิฏฺฐานนฺติ ยุตฺตโยคานํ ภิกฺขูนมธิฏฺฐานภูตํ, ภิกฺขุวเสน ปุคฺคลาธิฏฺฐานนฺติ วุตฺตํ โหติฯ วิวฏฺฏนฺติ วฏฺฏโต วิคตํฯ ‘‘เยหี’’ติอาทินา ทิฏฺฐิคติกานํ มิจฺฉาทสฺสนสฺส การณภูตาย เวทนาย ปจฺจยภูตํ เหฏฺฐา วุตฺตเมว ผสฺสายตนมิธ คหิตํ เทสนากุสเลน ภควตาติ ทสฺเสติฯ เวทนากมฺมฏฺฐาเนติ ‘‘เวทนานํ สมุทย’’นฺติอาทิกํ อิมํ ปาฬิํ สนฺธาย วุตฺตํฯ กิญฺจิมตฺตเมว วิเสโสติ อาห ‘‘ยถา ปนา’’ติอาทิฯ นฺติ ‘‘ผสฺสสมุทยา, ผสฺสนิโรธา’’ติ วุตฺตํ การณํฯ ‘‘อาหารสมุทยา’’ติอาทีสุ กพฬีกาโร อาหาโร เวทิตพฺโพฯ โส หิ ‘‘กพฬีกาโร อาหาโร อิมสฺส กายสฺส อาหารปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติ (ปฏฺฐา. 429) ปฏฺฐาเน วจนโต กมฺมสมุฏฺฐานานมฺปิ จกฺขาทีนํ อุปตฺถมฺภกปจฺจโย โหติเยวฯ ‘‘นามรูปสมุทยา’’ติอาทีสุ เวทนาทิกฺขนฺธตฺตยเมว นามํฯ นนุ จ ‘‘นามรูปปจฺจยา สฬายตน’’นฺติ วจนโต สพฺเพสุ ฉสุ ผสฺสายตเนสุ ‘‘นามรูปสมุทยา นามรูปนิโรธา’’ อิจฺเจว วตฺตพฺพํ, อถ กสฺมา จกฺขายตนาทีสุ ‘‘อาหารสมุทยา อาหารนิโรธา’’ติ วุตฺตนฺติ? สจฺจเมตํ อวิเสเสน, อิธ ปน เอวมฺปิ จกฺขาทีสุ สมฺภวตีติ วิเสสโต ทสฺเสตุํ ตถา วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

อุตฺตริตรชานเนเนว ทิฏฺฐิคตสฺส ชานนมฺปิ สิทฺธนฺติ กตฺวา ปาฬิยมนาคเตปิ ‘‘ทิฏฺฐิญฺจ ชานาตี’’ติ วุตฺตํฯ