อิมสฺมิมฺปีติ ปิ-สทฺโท อเปกฺขายํ ‘‘อยมฺปิ ปาราชิโก’’ติอาทีสุ (วิ. 1.72-73, 167, 171, 195, 197) วิย, สมฺปิณฺฑเน วา, เตน ยถา วตฺถสุตฺตาทีสุ ปฏิปกฺขธมฺมปฺปกาสนวเสน ยถานุสนฺธิ , เอวํ อิมสฺมิมฺปิ พฺรหฺมชาเลติ อเปกฺขนํ, สมฺปิณฺฑนํ วา กโรติฯ ตถา หิ นิจฺจสาราทิปญฺญาปกานํ ทิฏฺฐิคตานํ วเสน อุฏฺฐิตายํ เทสนา นิจฺจสาราทิสุญฺญตาปกาสเนน นิฏฺฐาปิตาติฯ ‘‘เตนา’’ติอาทินา ยถาวุตฺตสํวณฺณนาย คุณํ ทสฺเสติฯ

ปริตสฺสิตวิปฺผนฺทิตวารวณฺณนา

[105-117] มริยาทวิภาคทสฺสนตฺถนฺติ ทิฏฺฐิคติกานํ ตณฺหาทิฏฺฐิปรามาสสฺส ตถาคตานํ ชานนปสฺสเนน, สสฺสตาทิมิจฺฉาทสฺสนสฺส จ สมฺมาทสฺสเนน สงฺกราภาว-วิภาคปฺปกาสนตฺถํฯ ตณฺหาทิฏฺฐิปรามาโสเยว เตสํ, น ตุ ตถาคตานมิว ยถาภูตํ ชานนปสฺสนํฯ ตณฺหาทิฏฺฐิวิปฺผนฺทนเมเวตํ มิจฺฉาทสฺสนเวทยิตํ, น ตุ โสตาปนฺนสฺส สมฺมาทสฺสนเวทยิตมิว นิจฺจลนฺติ จ หิ อิมาย เทสนาย มริยาทวิภาคํ ทสฺเสติฯ เตน วกฺขติ ‘‘เยน ทิฏฺฐิอสฺสาเทน…เป.… ตํ เวทยิต’’นฺติ, ‘‘ทิฏฺฐิสงฺขาเตน เจว…เป.… ทสฺเสตี’’ติ จฯ ‘‘ตทปี’’ติ วุตฺตตฺตา เยน โสมนสฺสชาตา ปญฺญเปนฺตีติ อตฺโถ ลพฺภตีติ ทสฺเสตุํ ‘‘เยนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ สามตฺถิยโต หิ อวคตตฺถสฺเสเวตฺถ ต-สทฺเทน ปรามสนํฯ ทิฏฺฐิอสฺสาเทนาติ ทิฏฺฐิยา ปจฺจยภูเตน อสฺสาเทนฯ ‘‘ทิฏฺฐิสุเขนา’’ติอาทิ ตสฺเสว เววจนํฯ อชานนฺตานํ อปสฺสนฺตานํ เตสํ ภวนฺตานํ สมณพฺราหฺมณานํ ตทปิ เวทยิตํ ตณฺหาคตานํ เวทยิตนฺติ สมฺพนฺโธฯ

‘‘ยถาภูตธมฺมานํ สภาว’’นฺติ จ อวิเสเสน วุตฺตํฯ น หิ สงฺขตธมฺมสภาวํ อชานนมตฺเตน มิจฺฉา อภินิวิสนฺติฯ สามญฺญโชตนา จ วิเสเส อวติฏฺฐติฯ ตสฺมายเมตฺถ วิเสสโยชนา กาตพฺพา – ‘‘สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จา’’ติ อิทํ ทิฏฺฐิฏฺฐานํ เอวํคหิตํ เอวํปรามฏฺฐํ เอวํคติกํ โหติ เอวํอภิสมฺปรายนฺติ ยถาภูตมชานนฺตานํ อปสฺสนฺตานํ อถ วา ยสฺมิํ เวทยิเต อวีตตณฺหตาย เอวํทิฏฺฐิคตํ อุปาทียติ, ตํ เวทยิตํ สมุทยอตฺถงฺคมาทิโต ยถาภูตมชานนฺตานํ อปสฺสนฺตานนฺติฯ เอวํ วิเสสโยชนาย หิ ยถา อนาวรณญาณสมนฺตจกฺขูหิ ตถาคตานํ ยถาภูตเมตฺถ ชานนํ, ปสฺสนญฺจ โหติ, น เอวํ ทิฏฺฐิคติกานํ, อถ โข เตสํ ตณฺหาทิฏฺฐิปรามาโสเยวาติ อิมมตฺถํ อิมาย เทสนาย ทสฺเสตีติ ปากฏํ โหติฯ เอวมฺปิ จายํ เทสนา มริยาทวิภาคทสฺสนตฺถํ ชาตาฯ