เนวสญฺญีนาสญฺญีวาเท ปน เนวสญฺญีนาสญฺญีภเว นิพฺพตฺตสตฺตสฺเสว จุติปฏิสนฺธีสุ , สพฺพตฺถ วา ปฏุสญฺญากิจฺจํ กาตุํ อสมตฺถาย สุขุมาย สญฺญาย อตฺถิภาวปฏิชานนวเสน ปฐมวาโท, อสญฺญีวาเท วุตฺตนเยน สุขุมาย สญฺญาย วเสน, สญฺชานนสภาวตาปฏิชานนวเสน จ ทุติยวาทาทโย ปวตฺตาติฯ เอวํ เกนจิ ปกาเรน สติปิ การณปริเยสนสมฺภเว ทิฏฺฐิคติกวาทานํ ปริเยสนกฺขมาภาวโต อาทรํ กตฺวา มหุสฺสาเหน เตสํ การณํ น ปริเยสิตพฺพนฺติฯ เอเตสํ ปน สญฺญีอสญฺญีเนวสญฺญีนาสญฺญีวาทานํ สสฺสตทิฏฺฐิสงฺคโห ‘‘อโรโค ปรํ มรณา’’ติ วจนโต ปากโฏเยวฯ

อุจฺเฉทวาทวณฺณนา

[84] อวิชฺชมานสฺส วินาสาสมฺภวโต อตฺถิภาวเหตุโก อุจฺเฉโทติ ทสฺเสตุํ วิชฺชมานวาจเกน สนฺต-สทฺเทน ‘‘สโต’’ติ ปาฬิยํ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘วิชฺชมานสฺสา’’ติฯ วิชฺชมานตาปยุตฺโต เจส ทิฏฺฐิคติกวาทวิสโย สตฺโตเยว อิธ อธิปฺเปโตติ ทสฺสนตฺถํ ปาฬิยํ ‘‘สตฺตสฺสา’’ติ วุตฺตํ, เตน อิมมตฺถํ ทสฺเสติ – ยถา เหตุผลภาเวน ปวตฺตมานานํ สภาวธมฺมานํ สติปิ เอกสนฺตานปริยาปนฺนานํ ภินฺนสนฺตติปติเตหิ วิเสเส เหตุผลภูตานํ ปรมตฺถโต ภินฺนสภาวตฺตา ภินฺนสนฺตานปติตานํ วิย อจฺจนฺตํ เภทสนฺนิฏฺฐาเนน นานตฺตนยสฺส มิจฺฉาคหณํ อุจฺเฉทาภินิเวสสฺส การณํ, เอวํ เหตุผลภูตานํ วิชฺชมาเนปิ สภาวเภเท เอกสนฺตติปริยาปนฺนตาย เอกตฺตนเยน อจฺจนฺตมเภทคหณมฺปิ การณเมวาติฯ สนฺตานวเสน หิ ปวตฺตมาเนสุ ขนฺเธสุ ฆนวินิพฺโภคาภาเวน เตสํ อิธ สตฺตคาโห, สตฺตสฺส จ อตฺถิภาวคาหเหตุโก อุจฺเฉทวาโท, อนุปุพฺพนิโรธวเสน ปน นิรนฺตรวินาโส อิธ ‘‘อุจฺเฉโท’’ติ อธิปฺเปโต ยาวายํ อตฺตา อุจฺฉิชฺชมาโน ภวติ, ตาวายํ วิชฺชติเยวาติ คหณโตติ อาห ‘‘อุปจฺเฉท’’นฺติฯ อุ-สทฺโท หิ อุป-สทฺทปริยาโย, โส จ อุปสงฺกมนตฺโถ, อุปสงฺกมนญฺเจตฺถ อนุปุพฺพมุปฺปชฺชิตฺวา อปราปรํ นิโรธวเสน นิรนฺตรตาฯ อปิจ ปุนานุปฺปชฺชมานวเสน นิรุทยวินาโสเยว อุจฺเฉโท นาม ยถาวุตฺตนเยน คหณโตติ อาห ‘‘อุปจฺเฉท’’นฺติฯ อุ-สทฺโท, หิ อุป-สทฺโท จ เอตฺถ อุปริภาคตฺโถฯ นิรุทฺธโต ปรภาโค จ อิธ อุปริภาโคติ วุจฺจติฯ

นิรนฺตรวเสน , นิรุทยวเสน วา วิเสเสน นาโส วินาโส, โส ปน มํสจกฺขุปญฺญาจกฺขูนํ ทสฺสนปถาติกฺกมนโต อทสฺสนเมวาติ อาห ‘‘อทสฺสน’’นฺติฯ อทสฺสเน หิ นาส-สทฺโท โลเก นิรุฬฺโห ‘‘ทฺเว จาปเร วณฺณวิการนาสา’’ติอาทีสุ (กาสิกา 6-3-109 สุตฺตํ ปสฺสิตพฺพํ) วิยฯ ภาววิคมนฺติ สภาวาปคมํฯ ยถาธมฺมํ ภวนํ ภาโวติ หิ อตฺเถน อิธ ภาว-สทฺโท สภาววาจโกฯ โย ปน นิรนฺตรํ นิรุทยวินาสวเสน อุจฺฉิชฺชติ, โส อตฺตโน สภาเวน ฐาตุมสกฺกุเณยฺยตาย ‘‘ภาวาปคโม’’ติ วุจฺจติฯ ‘‘ตตฺถา’’ติอาทินา อุจฺเฉทวาทสฺส ยถาปาฐํ สมุทาคมํ นิทสฺสนมตฺเตน ทสฺเสติ, เตน วกฺขติ ‘‘ตถา จ อญฺญถา จ วิกปฺเปตฺวาวา’’ติฯ ตตฺถาติ ‘‘สโต สตฺตสฺส อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญเปนฺตี’’ติ วจเนฯ ลาภีติ ทิพฺพจกฺขุญาณลาภีฯ ตทวเสสลาภี เจว สพฺพโส อลาภี จ อิธ อปรนฺตกปฺปิกฏฺฐาเน ‘‘อลาภี’’ ตฺเวว วุจฺจติฯ

จุตินฺติ เสกฺขปุถุชฺชนานมฺปิ จุติเมวฯ เอส นโย จุติมตฺตเมวาติ เอตฺถาปิฯ อุปปตฺติํ อปสฺสนฺโตติ ทฏฺฐุํ สมตฺเถปิ สติ อโนโลกนวเสน อปสฺสนฺโตฯ น อุปปาตนฺติ ปุพฺพโยคาภาเวน, ปริกมฺมากรเณน วา อุปปตฺติํ ทฏฺฐุํ น สกฺโกติ, เอวญฺจ กตฺวา นยทฺวเย วิเสโส ปากโฏ โหติฯ โก ปรโลกํ ชานาติ, น ชานาติเยวาติ นตฺถิกวาทวเสน อุจฺเฉทํ คณฺหาตีติ สห ปาฐเสเสน สมฺพนฺโธ, นตฺถิกวาทวเสน มหามูฬฺหภาเวเนว ‘‘อิโต อญฺโญ ปรโลโก อตฺถี’’ติ อนวโพธนโต อิมํ ทิฏฺฐิํ คณฺหาตีติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘เอตฺตโกเยว วิสโย, ยฺวายํ อินฺทฺริยโคจโร’’ติ อตฺตโน ธีตุยา หตฺถคฺคณฺหนกราชา วิย กามสุขาภิรตฺตตายปิ คณฺหาตีติ อาห ‘‘กามสุขคิทฺธตาย วา’’ติฯ วณฺฏโต ปติตปณฺณานํ วณฺเฏน อปฏิสนฺธิกภาวํ สนฺธาย ‘‘น ปุน วิรุหนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ เอวเมว สตฺตาติ ยถา ปณฺฑุปลาโส พนฺธนา ปวุตฺโต ปุน น ปฏิสนฺธียติ, เอวเมว สพฺเพปิ สตฺตา อปฺปฏิสนฺธิกา มรณปริโยสานา อโปโนพฺภวิกา อปฺปฏิสนฺธิกมรณเมว นิคจฺฉนฺตีติ อตฺโถฯ อุทกปุพฺพุฬกูปมา หิ สตฺตา ปุน อนุปฺปชฺชมานโตติ ตสฺส ลทฺธิฯ ตถาติ ‘‘ลาภี อนุสฺสรนฺโต’’ติอาทินา [อรหโต (อฏฺฐ)] นิทสฺสนวเสน วุตฺตปฺปกาเรนฯ อญฺญถาติ ตกฺกนสฺส อเนกปฺปการสมฺภวโต ตโต อญฺเญนปิ ปกาเรนฯ

ลาภิโนปิ จุติโต อุทฺธํ อุปปาตสฺส อทสฺสนมตฺตํ ปติ ตกฺกเนเนว อิมา ทิฏฺฐิโย อุปฺปชฺชนฺตีติ วุตฺตํ ‘‘วิกปฺเปตฺวาวา’’ติฯ ตถา จ วิกปฺเปตฺวาว อุปฺปนฺนา อญฺญถา จ วิกปฺเปตฺวาว อุปฺปนฺนาติ หิ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ ‘‘ทฺเว ชนา’’ติอาทินา อุจฺเฉทคฺคาหกปฺปเภททสฺสเนน อิมมตฺถํ ทสฺเสติฯ ยถา อมราวิกฺเขปิกวาทา เอกนฺตอลาภีวเสเนว เทสิตา, ยถา จ อุทฺธมาฆาตนิกสญฺญีวาเท จตุตฺถจตุกฺเก สญฺญีวาทา เอกนฺตลาภีวเสเนว เทสิตา, นยิเมฯ อิเม ปน สสฺสเตกจฺจสสฺสตวาทาทโย วิย ลาภีอลาภีวเสเนว เทสิตาติฯ ยเทวํ กสฺมา สสฺสตวาทาทีสุ วิย ลาภีวเสน, ตกฺกีวเสน จ ปจฺเจกํ เทสนมกตฺวา สสฺสตวาทาทิเทสนาหิ อญฺญถา อิธ เทสนา กตาติ? วุจฺจเต – เทสนาวิลาสปฺปตฺติโตฯ เทสนาวิลาสปฺปตฺตา หิ พุทฺธา ภควนฺโต, เต เวเนยฺยชฺฌาสยานุรูปํ วิวิเธนากาเรน ธมฺมํ เทเสนฺติ, น อญฺญถาฯ ยทิ หิ อิธาปิ จ ตถาเทสนาย นิพนฺธนภูโต เวเนยฺยชฺฌาสโย ภเวยฺย, ตถารูปเมว ภควา วเทยฺย, กถํ? ‘‘อิธ ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อาตปฺปมนฺวาย…เป.… ยถา สมาหิเต จิตฺเต สตฺตานํ จุตูปปาตญาณาย จิตฺตํ อภินินฺนาเมติ, โส ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน อรหโต จุติจิตฺตํ ปสฺสติ, ปุถูนํ วา ปรสตฺตานํ, น เหว โข ตทุทฺธํ อุปปตฺติํฯ โส เอวมาห ‘ยโต โข โภ อยํ อตฺตา รูปี จาตุมหาภูติโก มาตาเปตฺติกสมฺภโว กายสฺส ภโท อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ, น โหติ ปรํ มรณา’ติอาทินา’’ วิเสสลาภิโน, ตกฺกิโน จ วิสุํ กตฺวาฯ ยสฺมา ปน ตถาเทสนาย นิพนฺธนภูโต เวเนยฺยชฺฌาสโย น อิธ ภวติ, ตสฺมา เทสนาวิลาเสน เวเนยฺยชฺฌาสยานุรูปํ สสฺสตวาทาทิเทสนาหิ อญฺญถาเยวายํ เทสนา กตาติ ทฏฺฐพฺพํฯ

อถ วา สสฺสเตกจฺจสสฺสตวาทาทีสุ วิย น อิธ ตกฺกีวาทโต วิเสสลาภีวาโท ภินฺนากาโร, อถ โข สมานปฺปการตาย สมานากาโรเยวาติ อิมสฺส วิเสสสฺส ปกาสนตฺถํ อยมุจฺเฉทวาโท ภควตา ปุริมวาเทหิ วิสิฏฺฐาการภาเวน เทสิโตฯ สมฺภวติ หิ อิธ ตกฺกิโนปิ อนุสฺสวาทิวเสน อธิคมวโต วิย อภินิเวโสฯ

อปิจ น อิมา ทิฏฺฐิโย ภควตา อนาคเต เอวํภาวีวเสน เทสิตา, นาปิ เอวเมเต ภเวยฺยุนฺติ ปริกปฺปนาวเสน, อถ โข ยถา ยถา ทิฏฺฐิคติเกหิ ‘‘อิทเมว สจฺจํ, โมฆมญฺญ’’นฺติ (ม. นิ. 2.187, 203, 427; 3.27, 28; อุทา. 55) มญฺญิตา, ตถา ตถาเยว อิเม ทิฏฺฐิคตา ยถาภุจฺจํ สพฺพญฺญุตญฺญาเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวา ปกาสิตา, เยหิ คมฺภีราทิปฺปการา อปุถุชฺชนโคจรา พุทฺธธมฺมา ปกาสนฺติ, เยสญฺจ ปริกิตฺตเนน ตถาคตา สมฺมเทว โถมิตา โหนฺติฯ

อปโร นโย – ยถา อุจฺเฉทวาทีหิ ทิฏฺฐิคติเกหิ อุตฺตรุตฺตรภวทสฺสีหิ อปรภวทสฺสีนํ เตสํ วาทปฏิเสธวเสน สกสกวาทา ปติฏฺฐาปิตา, ตถาเยวายํ เทสนา กตาติ ปุริมเทสนาหิ อิมิสฺสา เทสนาย ปวตฺติเภโท น โจเทตพฺโพ, เอวญฺจ กตฺวา อรูปภวเภทวเสน อุจฺเฉทวาโท จตุธา วิภชิตฺวา วิย กามรูปภวเภทวเสนาปิ อเนกธา วิภชิตฺวาเยว วตฺตพฺโพ, เอวํ สติ ภควตา วุตฺตสตฺตกโต พหุตรเภโท อุจฺเฉทวาโท อาปชฺชตีติ, อถ วา ปจฺเจกํ กามรูปภวเภทวเสน วิย อรูปภววเสนาปิ น วิภชิตฺวา วตฺตพฺโพ, เอวมฺปิ สติ ภควตา วุตฺตสตฺตกโต อปฺปตรเภโทว อุจฺเฉทวาโท อาปชฺชตีติ จ เอวํปการาปิ โจทนา อนวกาสา เอว โหติฯ ทิฏฺฐิคติกานญฺหิ ยถาภิมตํ เทสนา ปวตฺตาติฯ

[85] มาตาปิตูนํ เอตนฺติ ตํสมฺพนฺธนโต เอตํ มาตาปิตูนํ สนฺตกนฺติ อตฺโถฯ สุกฺกโสณิตนฺติ ปิตุ สุกฺกํ, มาตุ โสณิตญฺจ, อุภินฺนํ วา สุกฺกสงฺขาตํ โสณิตํฯ มาตาเปตฺติเกติ นิมิตฺเต เจตํ ภุมฺมํฯ อิตีติ อิเมหิ ตีหิ ปเทหิฯ ‘‘รูปกายวเสนา’’ติ อวตฺวา ‘‘รูปกายสีเสนา’’ติ วทนฺโต อรูปมฺปิ เตสํ ‘‘อตฺตา’’ติ คหณํ ญาเปติฯ อิมินา ปกาเรน อิตฺถนฺติ อาห ‘‘เอวเมเก’’ติฯ เอวํ-สทฺโท เหตฺถ อิทมตฺโถ, อิมินา ปกาเรนาติ อตฺโถฯ เอเกติ เอกจฺเจ, อญฺเญ วาฯ

[86] มนุสฺสานํ ปุพฺเพ คหิตตฺตา, อญฺเญสญฺจ อสมฺภวโต ‘‘กามาวจโร’’ติ เอตฺถ ฉกามาวจรเทวปริยาปนฺโนติ อตฺโถฯ กพฬีกาโร เจตฺถ ยถาวุตฺตสุธาหาโรฯ

[87] ฌานมเนน นิพฺพตฺโตติ เอตฺถ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ เหฏฺฐา วุตฺตเมวฯ มหาวยโว องฺโค, ตตฺถ วิสุํ ปวตฺโต ปจฺจงฺโค, สพฺเพหิ องฺคปจฺจงฺเคหิ ยุตฺโต ตถาฯ เตสนฺติ จกฺขุโสตินฺทฺริยานํฯ อิตเรสนฺติ ฆานชิวฺหากายินฺทฺริยานํฯ เตสมฺปิ อินฺทฺริยานํ สณฺฐานํ ปุริสเวสวเสเนว เวทิตพฺพํฯ ตถา หิ อฏฺฐกถาสุ วุตฺตํ ‘‘สมาเนปิ ตตฺถ อุภยลิงฺคาภาเว ปุริสสณฺฐานาว ตตฺถ พฺรหฺมาโน, น อิตฺถิสณฺฐานา’’ติฯ

[88-92] อากาสานญฺจายตน-สทฺโท อิธ ภเวเยวาติ อาห ‘‘อากาสานญฺจายตนภว’’นฺติฯ เอตฺถาห – ยุตฺตํ ตาว ปุริเมสุ ตีสุ วาเทสุ ‘‘กายสฺส เภทา’’ติ วตฺตุํ ปญฺจโวการภวปริยาปนฺนํ อตฺตภาวมารพฺภ ปวตฺตตฺตา เตสํ วาทานํ, จตุโวการภวปริยาปนฺนํ ปน อตฺตภาวํ นิสฺสาย ปวตฺเตสุ จตุตฺถาทีสุ จตูสุ วาเทสุ กสฺมา ‘‘กายสฺส เภทา’’ติ วุตฺตํฯ น หิ อรูปีนํ กาโย วิชฺชติฯ โย เภโทติ วุจฺเจยฺยาติ? สจฺจเมตํ, รูปตฺตภาเว ปน ปวตฺตโวหาเรเนว ทิฏฺฐิคติโก อรูปตฺตภาเวปิ กายโวหารํ อาโรเปตฺวา เอวมาหฯ โลกสฺมิญฺหิ ทิสฺสติ อญฺญตฺถภูโตปิ โวหาโร ตทญฺญตฺถสมาโรปิโต ยถา ตํ ‘‘สสวิสาณํ, ขํ ปุปฺผ’’นฺติฯ ยถา จ ทิฏฺฐิคติกา ทิฏฺฐิโย ปญฺญเปนฺติ, ตถาเยว ภควาปิ เทเสตีติฯ อปิจ นามกายภาวโต ผสฺสาทิธมฺมสมูหภูเต อรูปตฺตภาเว กายนิทฺเทโส ทฏฺฐพฺโพฯ สมูหฏฺเฐนปิ หิ ‘‘กาโย’’ติ วุจฺจติ ‘‘หตฺถิกาโย อสฺสกาโย’’ติอาทีสุ วิยฯ เอตฺถ จ กามาวจรเทวตฺตภาวาทินิรวเสสวิภวปติฏฺฐาปกานํ ทุติยาทิวาทานํ อปรนฺตกปฺปิกภาโว ยุตฺโต โหตุ อนาคตทฺธวิสยตฺตา เตสํ วาทานํ, กถํ ปน ทิฏฺฐิคติกสฺส ปจฺจกฺขภูตมนุสฺสตฺตภาวาปคมปติฏฺฐาปกสฺส ปฐมวาทสฺส อปรนฺตกปฺปิกภาโว ยุชฺเชยฺย ปจฺจุปฺปนฺนทฺธวิสยตฺตา ตสฺส วาทสฺสฯ ทุติยวาทาทีนญฺหิ ปุริมปุริมวาทสงฺคหิตสฺเสว อตฺตโน อนาคเต ตทุตฺตริภวูปปนฺนสฺส สมุจฺเฉทโพธนโต ยุชฺชติ อปรนฺตกปฺปิกตา, ตถา เจว วุตฺตํ ‘‘โน จ โข โภ อยํ อตฺตา เอตฺตาวตา สมฺมา สมุจฺฉินฺโน โหตี’’ติอาทิ (ที. นิ. 1.85) ยํ ปน ตตฺถ วุตฺตํ ‘‘อตฺถิ โข โภ อญฺโญ อตฺตา’’ติ, (ที. นิ. 1.87) ตํ มนุสฺสตฺตภาวาทิเหฏฺฐิมตฺตภาววิเสสาเปกฺขาย วุตฺตํ, น สพฺพถา อญฺญภาวโตฯ

ปฐมวาทสฺส ปน อนาคเต ตทุตฺตริภวูปปนฺนสฺส อตฺตโน สมุจฺเฉทโพธนาภาวโต , ‘‘อตฺถิ โข โภ อญฺโญ อตฺตา’’ติ เอตฺถ อญฺญภาเวน อคฺคหณโต จ น ยุชฺชเตว อปรนฺตกปฺปิกตาติ? โน น ยุชฺชติ อิธโลกปริยาปนฺนตฺเตปิ ปฐมวาทวิสยสฺส อนาคตกาลิกสฺเสว เตน อธิปฺเปตตฺตาฯ ปฐมวาทินาปิ หิ อิธโลกปริยาปนฺนสฺส อตฺตโน ปรํ มรณา อุจฺเฉโท อนาคตกาลวเสเนว อธิปฺเปโต, ตสฺมา จสฺส อปรนฺตกปฺปิกตาย น โกจิ วิโรโธติฯ

ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทวณฺณนา

[93] ญาเณน ทฏฺฐพฺโพติ ทิฏฺโฐ, ทิฏฺโฐ จ โส สภาวฏฺเฐน ธมฺโม จาติ ทิฏฺฐธมฺโม, ทสฺสนภูเตน ญาเณน อุปลทฺธสภาโวติ อตฺโถฯ โส ปน อกฺขานมินฺทฺริยานํ อภิมุขีภูโต วิสโยเยวาติ วุตฺตํ ‘‘ปจฺจกฺขธมฺโม วุจฺจตี’’ติฯ ตตฺถ โย อนินฺทฺริยวิสโย, โสปิ สุปากฏภาเวน อินฺทฺริยวิสโย วิย โหตีติ กตฺวา ตถา วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํ, เตเนวาห ‘‘ตตฺถ ตตฺถ ปฏิลทฺธตฺตภาวสฺเสตํ อธิวจน’’นฺติ, ตสฺมิํ ตสฺมิํ ภเว ยถากมฺมํ ปฏิลภิตพฺพตฺตภาวสฺส วาจกํ ปทํ, นามนฺติ วา อตฺโถฯ นิพฺพานญฺเจตฺถ ทุกฺขวูปสมนเมว, น อคฺคผลํ, น จ อสงฺขตธาตุ เตสมวิสยตฺตาติ อาห ‘‘ทุกฺขวูปสมน’’นฺติฯ ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพาเน ปวตฺโต วาโท เอเตสนฺติ ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทาติปิ ยุชฺชติฯ

[94] กามนียตฺตา กามา จ เต อเนกาวยวานํ สมูหภาวโต สตฺตานญฺจ พนฺธนโต คุณา จาติ กามคุณาติ อตฺถํ สนฺธายาห ‘‘มนาปิยรูปาทีหี’’ติอาทิฯ ยาว โผฏฺฐพฺพารมฺมณญฺเจตฺถ อาทิ-สทฺเทน สงฺคณฺหาติฯ สุฏฺฐุ อปฺปิโตติ สมฺมา ฐปิโตฯ ฐปนา เจตฺถ อลฺลียนาติ อาห ‘‘อลฺลีโน’’ติฯ ปริโต ตตฺถ ตตฺถ กามคุเณสุ ยถาสกํ อินฺทฺริยานิ จาเรติ โคจรํ คณฺหาเปตีติ อตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘เตสู’’ติอาทิ วุตฺตํ, เตนาห ‘‘อิโต จิโต จ อุปเนตี’’ติฯ ปริ-สทฺทวิสิฏฺโฐ วา อิธ จร-สทฺโท กีฬายนฺติ วุตฺตํ ‘‘ปลฬตี’’ติอาทิ [ลฬติ (อฏฺฐกถายํ)]ฯ ปลฬตีติ หิ ปกาเรน ลฬติ, วิลาสํ กโรตีติ อตฺโถฯ ‘‘เอตฺถ จา’’ติอาทินา อุตฺตมกามคุณิกานเมว ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ ปญฺญเปนฺตีติ ทสฺเสติฯ มนฺธาตุมหาราชวสวตฺตีเทวราชกามคุณา หิ อุตฺตมตาย นิทสฺสิตา, กสฺมาติ อาห ‘‘เอวรูเป’’ติอาทิฯ