ตถา จ วุตฺตํ ‘‘ปริยนฺตรหิตา ทิฏฺฐิคติกสฺส ทิฏฺฐิ เจว วาจา’’ จาติ (ที. นิ. อฏฺฐ. 1.61)ฯ ยํ ปเนตํ วุตฺตํ ‘‘อิเมปิ จตฺตาโร ปุพฺเพ ปวตฺตธมฺมานุสาเรเนว ทิฏฺฐิยา คหิตตฺตา ปุพฺพนฺตกปฺปิเกสุ ปวิฏฺฐา’’ติ, ตเทตสฺส อมราวิกฺเขปวาทสฺส สสฺสตทิฏฺฐิสงฺคหวเสเนว วุตฺตํฯ กถํ ปนสฺส สสฺสตทิฏฺฐิสงฺคโหติ? อุจฺเฉทวเสน อนภินิเวสนโตฯ นตฺถิ หิ โกจิ ธมฺมานํ ยถาภูตเวที วิวาทพหุลตฺตา โลกสฺสฯ ‘‘เอวเมว’’นฺติ ปน สทฺทนฺตเรน ธมฺมนิชฺฌานนา อนาทิกาลิกา โลเก, ตสฺมา สสฺสตเลสสฺส เอตฺถ ลพฺภนโต สสฺสตทิฏฺฐิยา เอตสฺส สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ

อธิจฺจสมุปฺปนฺนวาทวณฺณนา

[67] อธิจฺจ ยทิจฺฉกํ ยํ กิญฺจิ การณํ กสฺสจิ พุทฺธิปุพฺพํ วินา สมุปฺปนฺโนติ อตฺตโลกสญฺญิตานํ ขนฺธานํ อธิจฺจุปฺปตฺติอาการารมฺมณทสฺสนํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ ตทาการสนฺนิสฺสเยเนว ปวตฺติโต, ตทาการสหจริตโต จ ยถา ‘‘มญฺจา โฆสนฺติ, กุนฺตา ปจรนฺตี’’ติ, อธิจฺจสมุปฺปนฺนทสฺสนํ วา อนฺตปทโลเปน อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ ยถา ‘‘รูปภโว รูป’’นฺติ, อิมมตฺถํ สนฺธาย ‘‘อธิจฺจสมุปฺปนฺโน’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อการณสมุปฺปนฺนนฺติ การณมนฺตเรน ยทิจฺฉกํ สมุปฺปนฺนํฯ

[68-73] อสญฺญสตฺตาติ เอตฺถ เอตํ อสญฺญาวจนนฺติ อตฺโถฯ เทสนาสีสนฺติ เทสนาย เชฏฺฐกํ ปธานภาเวน คหิตตฺตา, เตน สญฺญํ ธุรํ กตฺวา ภควตา อยํ เทสนา กตา, น ปน ตตฺถ อญฺเญสํ อรูปธมฺมานมฺปิ อตฺถิตายาติ ทสฺเสติ, เตเนวาห ‘‘อจิตฺตุปฺปาทา’’ติอาทิฯ ภควา หิ ยถา โลกุตฺตรธมฺมํ เทเสนฺโต สมาธิํ, ปญฺญํ วา ธุรํ กตฺวา เทเสติ, เอวํ โลกิยธมฺมํ เทเสนฺโต จิตฺตํ, สญฺญํ วาฯ